MANDALA CHARAKTERÓW – konstrukcja

1. Wstęp

Typów ludzkich charakterów jest bardzo dużo. Ludzie od bardzo dawna próbowali znaleźć jakąś „mapę”, która pomogłaby im poruszać się po rozmaitości ludzkich charakterów, inaczej zwanymi też temperamentami, osobowościami i typami. Określenia te mają szerszy lub węższy zakres znaczeniowy. Ogólnie jednak starają się one uchwycić jakieś źródło, sedno, rdzeń, podstawę, esencję itp., z których mogą wypływać różne ludzkie sposoby postępowania.

„Mapy” ludzkich charakterów poszukuje się z różnych powodów. Jednym z głównych powodów jest chęć zrozumienia samych siebie i innych. Jeśli chodzi o innych, to najczęściej interesują nas ci ludzie:

• którzy są dla nas jakimkolwiek problemem lub zagadką;
• których nie potrafimy zrozumieć i nie wiemy, dlaczego postępują tak, a nie inaczej;
• których z różnych względów, chcemy lepiej poznać;
• itp.

W tej pracy staram się odpowiedzieć na te i inne zagadnienia za pomocą nowej „mapy” ludzkich charakterów, którą nazwałem – „MANDALA CHARAKTERÓW”.

„Mapa” ta jednak tak właściwie nie jest nowa, gdyż opiera się ona na trzech starych i sprawdzonych systemach opisujących ludzkie charaktery. Te trzy systemy są z tej pracy zebrane razem i tworzą jeden wspólny system. Innymi słowy, to, co znajduje się na trzech starych osobnych „mapach”, zostało odpowiednio przeniesione na jedną wspólną „mapę” charakterów człowieka.

Te trzy stare systemy, które tworzą „mandalę charakterów” to:

1. System wywodzący się ze starożytności, nad którym między innymi pracowali Empedokles, Platon, Arystoteles, Hipokrates i Galen. System ten głównie dzięki Hipokratesowi i Galenowi wyróżnia cztery temperamenty:
   • Sangwinik,
   • Melancholik,
   • Choleryk
   • i Flegmatyk.
   Z kolei dzięki Empedoklesowi, Platonowi i Arystotelesowi system starożytny określa podział na żywioły (elementy). Tzn. na cztery główne żywioły i piąty dodatkowy. Głównymi elementami są:
   • Ziemia,
   • Powietrze,
   • Woda i
   • Ogień.
   Piątym dodatkowym elementem jest:
   • Eter.
   Z Eteru składa się wszechświat i Eter występuje gdzieś poza czterema głównymi elementami lub je przenika, czy wypełnia je wszystkie. Innymi słowy, Eter to jest element łączący cztery podstawowe elementy i jednoczący je w jeden wspólny element.


2. Enneagram wyróżniający 9 typów charakterów:
   • 1 – Perfekcjonista.
   • 2 – Dawca.
   • 3 – Wykonawca.
   • 4 – Tragiczny Romantyk.
   • 5 – Obserwator.
   • 6 – Adwokat Diabła.
   • 7 – Epikurejczyk.
   • 8 – Szef.
   • 9 – Mediator.
   (Nazwy typów enneagramu pochodzą z książki Helen Palmer – Enneagram).


3. Typy psychologiczne Carla Gustava Junga, wyróżniające 8 typów psychologicznych: Typy intuicyjne:
   • Ekstrawertyczny typ intuicyjny.
   • Introwertyczny typ intuicyjny.
   Typy myślowe:
   • Ekstrawertyczny typ myślowy.
   • Introwertyczny typ myślowy.
   Typy czuciowe:
   • Ekstrawertyczny typ czuciowy.
   • Introwertyczny typ czuciowy.
   Typy doznaniowe:
   • Ekstrawertyczny typ doznaniowy.
   • Introwertyczny typ doznaniowy.

Systemem bazowym mandali charakterów jest system starożytny. System starożytny traktuję z największym szacunkiem, gdyż przetrwał próbę czasu i jest głęboko zakorzeniony w kulturze, nauce, filozofii, sztuce, alchemii, i innych.

System starożytny zatem stał się fundamentem. Fundamentem, na którym odpowiednio umieściłem system Junga i enneagram.

W wyniku tego mojego dopasowywania trzech systemów osobowości do siebie utworzyłem jeden wspólny system, czyli mandalę charakterów, na której wyróżniłem 12 typów charakterów.

Dlaczego 12 typów?

Po wgłębieniu się w powyższe systemy odkryłem, że część typów pośród tych trzech systemów jest do siebie podobna. Tzn. część typów z jednego systemu jest podobna do typów z innego systemu.

Porównałem więc i zestawiłem ze sobą podobne i różne typy z trzech systemów osobowości. Dzięki temu uzyskałem 12 głównych typów w mandali charakterów.

W poniższej tabelce możemy zobaczyć, które typy ze systemu starożytnego, typologii Junga i Enneagramu są do siebie podobne. Możemy więc zobaczyć, że w sumie typy te tworzą 12 głównych typów charakterów.

Utworzenie dwunastu typów wynikało również z logiki, gdyż po prostu dążyłem do tego, żeby wszystko było ze sobą logicznie powiązane. Istotna była też geometria, aby wszystko było względem siebie symetryczne. Znaczenie miało także to, żeby wszystkie elementy mandali charakterów były ze sobą w równowadze i tworzyły odpowiedni balans. Tzn. żeby elementy sobie przeciwstawne były naprzeciwko siebie, a elementy podobne w pobliżu siebie.

Oprócz tego wynikało to też z warstwy symbolicznej, gdyż starożytny podział na główne żywioły takie jak powietrze, ziemia, woda i ogień, gra tu szczególną rolę. Jest tak dlatego, że żywioły te są powszechnie wykorzystywanymi symbolami. Są one głęboko utwierdzone w naszej psychice, gdyż często występują w naszych snach. Symboli tych, używa każdego rodzaju sztuka i kultura. Wykorzystywane były do myślenia abstrakcyjnego w nauce. Służą również do wyrażania myśli w każdym języku na świecie.

W trakcie opisywania mandali charakterów często używam symboliki żywiołów. Jest tak dlatego, że symbole żywiołów wykorzystuje zarówno świadoma, jak i nieświadoma część naszej psychiki.

Oprócz powyższych symboli żywiołów w tej pracy odwołuję się także do różnego rodzaju symboliki. Symbole wielorakiego rodzaju wykorzystuję często i w różnych kontekstach. Jest tak z kilku powodów, są to między innymi:

• Moje zainteresowanie i inspirowanie się pracami Junga. Jung bowiem pracował z symbolami na co dzień. Między innymi badał i interpretował sny, tradycję, zwyczaje, rytuały itp.
• Moje zainteresowanie i inspirowanie się marzeniami sennymi. W snach symbolika jest jednym z głównych sposobów wyrażania się naszej nieświadomości.
• Symbole są często bardzo wieloznaczne i zawierają w sobie wiele treści. Jednocześnie też symbole mogą bardzo precyzyjnie coś określać. Dzięki tej wieloznaczności i precyzyjności symbole dają możliwość, różnego rodzaju skojarzeń, które często prowadzą do odkrywania czegoś nowego. Skojarzenia związane z symbolami zatem są bardzo pomocne, gdyż ułatwiają one odkrywanie różnych tajemnic poszczególnych dwunastu typów mandali charakterów.

Różnego rodzaju symbolika więc gra jedną z głównych ról w pracy nad mandalą charakterów.

W ogóle myślę, że symbole są tym dla psychologii, czym dla nauk ścisłych jest matematyka. Tak jak matematyka jest symboliką, która pomaga eksplorować świat nauk ścisłych (np. fizyki), tak różnorodna symbolika pomoże pomagać eksplorować świat psychiki człowieka.

Na tworzenie mandali bardzo duży wpływ miał też enneagram. Osobiście do enneagram mam bardzo dużą sympatię. Jest tak głównie ze względu na to, że 9 typów, które Enneagram wyróżnia, są bardzo wyraziste i charakterystyczne. Tzn. w mojej opinii są one bardziej wyraziste niż w innych teoriach osobowości.

Z enneagramu oprócz typów, zaczerpnąłem jeszcze trzy stany psychiczne, które on wyróżnia. Tzn. enneagram opisuje to:

1. Jak zachowujemy się zazwyczaj (pod wpływem naszego typu enneagramu, którego jesteśmy przedstawicielami).
2. Jak zachowujemy się w stresie.
3. I jak zachowujemy się podczas relaksu czy komfortu.

W enneagramie jest to przedstawione w ten sposób, że kiedy jesteśmy w naszym stanie normalnym czy typowym, odpowiada to typowi enneagramu, którym jesteśmy.

Kiedy zaś znajdziemy się w stresie, to jakby przechodzimy do innego typu enneagramu. I wtedy zachowujemy się podobnie jak ten inny typ.

Z kolei podczas komfortu również przechodzimy niejako do innego typu enneagramu i zachowujemy się podobnie jak ten inny typ. Oczywiście, kiedy przechodzimy w komforcie do innego typu enneagramu, to jest to inny typ niż wtedy, kiedy przechodzimy do innego typu podczas stresu.

Tę zasadę, że człowiek ulega ciągłym zmianom swoich stanów psychicznych i zachowuje się podobnie jak inny typ charakteru, w bardzo dużym stopniu wykorzystuję w tej pracy.

Jednak w zaczerpniętej z enneagramu zasadzie przemieszczania się pomiędzy typami charakterów przy zmienianiu się stanów psychicznych dokonałem kilka modyfikacji. Między innymi wzbogaciłem tę zasadę o idee psychologii jungowskiej.

W efekcie tego połączenia enneagramu i idei Junga rozróżniłem cztery główne stany psychiczne (zamiast trzech występujących w enneagramie). Tymi stanami psychicznymi są:

1. Stan świadomości, czyli wtedy kiedy jesteśmy najbardziej wg siebie samych typowi i normalni. I jesteśmy najbardziej siebie świadomi, czy w największym stopniu postępujmy zgodnie z własną świadomością.
2. Stan pewności siebie, czyli ogólnie mówiąc wtedy, kiedy czujemy się pewni siebie.
3. Stan niepewności siebie, czyli ogólnie mówiąc wtedy, kiedy czujemy się niepewni siebie.
4. Stan nieświadomości (czy stan dopełniający lub stan komplementarny), czyli stan, który w naszym przypadku jest najmniej typowy, normalny, przewidywalny, spodziewany itp. Stan ten jest opozycyjny do naszego stanu świadomości. Jednocześnie też stan ten jest dla naszego stanu świadomości stanem dopełniającym, (czy uzupełniającym, komplementującym itp.).

Ogólnie zatem mówiąc, mandala charakterów jest analizą i syntezą: systemu starożytnego, typologii Junga oraz enneagramu. Mandala jest więc „trzema systemami w jednym”. Do tego potem jeszcze dodałem odkrycia innych badaczy tego tematu. Oprócz tego oczywiście umieściłem w tej pracy również własne przemyślenia.

Przejdźmy więc do opisu naszej mandali charakterów.