5. Kwadrat i stany psychiczne

Następnym bardzo istotnym elementem mandali, będzie przedstawienie tego, w jaki sposób odbywają się zmiany naszych stanów psychicznych.

Do tego, żeby do mandali wprowadzić stany psychiczne, najbardziej zainspirował mnie enneagram. Do idei zaczerpniętych z enneagramu dodałem idee pochodzące od Carla Gustawa Junga oraz moje własne modyfikacje.

Zmiany stanów psychicznych są więc przedstawione w ten sposób, że kiedy zmienia się nasz stan psychiczny, to nasze zachowania upodabniają się to zachowań innych typów charakterów. Symbolicznie zatem mówiąc, przechodzimy czy przemieszczamy się do innych typów, kiedy zmieniają się nasze stany psychiczne.

Żeby symbolicznie przedstawić stany psychiczne i pomieszczanie się pomiędzy nimi użyłem kwadratu.

Boki i przekątne kwadratu symbolizują połączenia pomiędzy stanami psychicznymi.

Wierzchołki kwadratu zaś symbolizują stany psychiczne. Tymi stanami psychicznymi są:

1. Stan świadomości, czyli wtedy: kiedy jesteśmy dla siebie najbardziej typowi i normalni; kiedy jesteśmy opanowani i pod kontrolą naszej świadomości; itp.
2. Stan pewności siebie, czyli ogólnie mówiąc wtedy, kiedy czujemy się pewni siebie.
3. Stan niepewności siebie, czyli ogólnie mówiąc wtedy, kiedy czujemy się niepewni siebie.
4. Stan nieświadomości, (czy stan komplementarny), czyli stan, który w naszym przypadku jest najbardziej nietypowy, nienormalny, nieprzewidywalny, niespodziewany itp. Znajdujemy się w tym stanie, kiedy nasza świadomość ma nad nami najmniejszą kontrolę, czyli wtedy, kiedy największą kontrolę nad nami ma nasza nieświadomość.

Ogólnie więc mówiąc nasze zachowanie, zmienia się zależnie od stanu, w jakim się znajdujemy.

Przeważnie staramy się postępować świadomie, czyli staramy się przebywać w stanie świadomości. Jest to wtedy, kiedy jesteśmy najbardziej dla siebie normalni, typowi i przewidywalni. Wtedy świadomie w największym stopniu udaje się nam kontrolować swoje zachowania. Wówczas, krótko mówiąc, mamy największą kontrolę nad sobą.

Stan świadomości jest to też stan, w którym często najchętniej byśmy cały czas przebywali. Uważamy, że jest to nasz stan naturalny i powinniśmy się nim kierować. Poza tym świadomie uważamy, że inni ludzie, powinni nas postrzegać takimi, jakimi jesteśmy w stanie świadomości. I z reguły najczęściej tacy właśnie jesteśmy wobec innych ludzi i inni ludzie są do takiego naszego świadomego zachowania przyzwyczajeni oraz tak nas postrzegają. Często więc uważamy, że stan świadomości, to jest stan, który nas reprezentuje. Często też myślimy, że tacy właśnie jesteśmy, że jest to nasz prawdziwy charakter, styl, image, sposób bycia itp. W przenośni można by powiedzieć, że stan świadomości wśród stanów psychicznych odgrywa swoistą rolę szefa, kierownika, przywódcy...

Jednak cały czas nie udaje się nam świadomie kierować naszego zachowania, czyli cały czas nie udaje nam się być w stanie świadomości. I co rusz ulegamy innym stanom psychicznym, na które nasza świadomość ma już mniejszy wpływ. Tymi stanami są:
- stan pewności siebie,
- stan niepewności siebie
- i stan nieświadomości.

Stan pewności siebie jest wtedy, kiedy po prostu czujemy się pewni siebie, czyli np.:

• wtedy, kiedy czujemy się wartościowi;
• mamy wpływ na nasze otoczenie;
• uważamy, że mamy przewagę pod jakimiś względami nad innymi ludźmi;
• mamy motywację do rozwoju;
• jesteśmy podniesieni na duchu;
• itp.

Stan niepewności siebie zaś jest wtedy, kiedy czujemy się niepewni siebie, czyli np. wtedy kiedy:

• czujemy się niedowartościowani;
• otoczenie nas przytłacza i ma na nas zbyt duży wpływ;
• musimy czemuś ulegać i zajmować się czymś, czego nie chcemy lub nie wiemy, co właściwie chcemy robić;
• trudniej nam się rozwijać, brak nam motywacji do własnej inwencji;
• brak chęci lub przekonania do robienia czegoś, czego chcemy;
• czujemy się „zdołowani”;
• łatwiej nam przyjąć czyjś sposób myślenia i postępowania niż trzymać się swojego sposobu myślenia i postępowania;
• itp.

W mandali charakterów stan niepewności siebie nie jest traktowany jako coś złego, czego należy unikać i czemu nie warto ulegać. W bardzo wielu sytuacjach życiowych stan ten jest nam bardzo potrzebny i jest dla nas bardzo przydatny. Np. jedną z jego wielkich ról jest tworzenie przeciwwagi dla opozycyjnego dla niego stanu pewności siebie. Dzięki temu stan niepewności siebie bardzo przyczynia się do utrzymywania równowagi w naszej psychice.

Oprócz stanu pewności i niepewności siebie możemy również ulegać stanowi, na który nasz stan świadomości ma najmniejszy wpływ. Stanem tym jest – stan nieświadomości. Jest to stan, w którym w najmniejszym stopniu kierujemy się typową dla nas świadomością, czyli nasza świadomość ma wtedy najmniejszą kontrolę. Można by też powiedzieć, że wtedy na jakiś czas ulegamy jakby innej filozofii życiowej, stylowi bycia, sposobowi postępowania itp. Tzn. ulegamy filozofii życiowej, która jest opozycyjna do filozofii, jaką mamy w stanie świadomości.

Stanu nieświadomości z reguły staramy się unikać, kiedy przebywamy pomiędzy ludźmi i w ogóle w typowym codziennym życiu, np.: w pracy, w szkole, w miejscach publicznych itd. Najczęściej w stanie nieświadomości możemy przebywać albo wtedy, kiedy jesteśmy sami, albo wtedy, kiedy jesteśmy w gronie najbliższych osób. Wśród mniej bliskich osób też możemy przebywać w stanie nieświadomości, np.:
– w trakcie jakiejś dobrej zabawy, imprezy;
– pod wpływem alkoholu, czy innych używek;
– pod wpływem jakichś uniesień, nastrojów;
– pod silnym wpływem kogoś charyzmatycznego;
– itp.

Takie sytuacje są jednak mniej typowe. Tzn. mniej zależą od nas samych a bardziej od jakichś czynników zewnętrznych. Dlatego z reguły, kiedy mamy decydujący wpływ na sytuację to stanowi nieświadomości, ulegamy wtedy, kiedy jesteśmy sami, albo przebywamy w gronie bliskich i zaufanych osób. A jeśli jesteśmy pomiędzy ludźmi, to możemy ulegać stanowi nieświadomości, wtedy kiedy mamy poczucie lub wydaje nam się, że inni nie zwracają na nas uwagi. Może tak być np. w trakcie robienia zakupów, podczas chodzenia po mieście, kiedy przebywamy w kawiarni itp.

Ciekawym przypadkiem ulegania stanowi nieświadomości wtedy, kiedy jesteśmy otoczeni ludźmi, jest sytuacja, kiedy ulegamy naszej nieświadomości pod wpływem zmęczenia. Np. w pracy możemy ulec swojemu stanowi nieświadomości, kiedy po prostu jesteśmy już tak zmęczeni, że nie mamy już siły, aby świadomie się kontrolować.

Podobnie różne nastroje czy emocje mogą spowodować, że stan nieświadomości weźmie górę nad innymi naszymi stanami. Np. mogą to być takie nastroje i emocje jak: złość, wściekłość, euforia, wielka radość itp. Taką sytuację można zaobserwować np. u różnych gwiazd sportowych, które pod wpływem wyczerpania, napięcia, presji, dopingu publiczności, dramaturgii sytuacji..., przestają przebywać w swoim typowym stanie świadomości i przechodzą do innych stanów psychicznych, w tym do stanu nieświadomości. I wówczas pod wpływem tego stanu dokonują albo rzeczy niezwykłych, albo nieodpowiednio się zachowują czy robią coś, co jest znacznie poniżej ich możliwości.

Można by zapytać, po co właściwie ciągle przemieszczamy się pomiędzy czterema powyższymi stanami psychicznymi?

Ogólnie mówiąc:
– jeśli przebywamy zbyt długo w jednym stanie psychicznym,
– lub nadmierne się nim kierujemy,
to często prowadzi to do zakłócenia równowagi psychicznej.

Wówczas, żeby równowagę przywrócić, nasza psychika dąży do tego, żeby przenieść nas, przynajmniej na jakiś czas, do innego stanu.

Nasze stany psychiczne często też zmieniają się pod wpływem innych ludzi. Np.:

• wtedy, kiedy inni ludzie zwracają nam uwagę, że zachowujemy się nieodpowiednio,
• kiedy innym nie podoba się to, że jesteśmy zbyt pewni lub niepewni siebie, i starają się na nas jakoś wpłynąć, żebyś zmienili nasze nastawienie,
• wtedy, kiedy ulegamy czyjemuś wpływowi lub nastrojowi,
• itp.

Zatem ogólnie mówiąc, w inne stany psychiczne:
— albo wprowadzamy się sami, (czyli robimy to pod swoim własnym wpływem),
— albo inni wprowadzają nas w różne stany psychiczne.

Oprócz tego jeszcze różne okoliczności i sytuacje życiowe mogą wprowadzać nas w różne stany psychiczne.

Szerzej stany psychiczne będę omawiał w rozdziałach dotyczących poszczególnych typów mandali charakterów.

Na rysunku poniżej stany psychiczne przedstawiłem schematycznie za pomocą kwadratu. Tzn. każdy wierzchołek kwadratu przedstawia jeden stan.

Kwadrat z kolei jest wpisany w okrąg, na którym znajdują się poszczególne typy charakterów. Tzn. każdy punkt na okręgu reprezentuje inny charakter. Pośród nich wyróżniłem 12 głównych typów charakterów.

Ułożenie powyższego kwadratu odpowiada konkretnie typowi Wilgotne Powietrze. Każdy z pozostałych typów mandali charakterów ma swój odpowiednio ułożony kwadrat. Kwadraty dla poszczególnych typów będę prezentował w rozdziałach, które będą poświęcone każdemu typowi z osobna.

Ogólnie jednak podobnie jak na powyższym kwadracie, każdy typ charakteru będzie miał rozmieszczone swoje stany psychiczne w następujący sposób:

• stan świadomości jest w miejscu, od którego nazwę bierze dany typ charakteru. Stan świadomości jest to stan reprezentujący dany typ;
• naprzeciwko stanu świadomości, czyli po drugiej stronie mandali znajduje się stan nieświadomości;
• na pozostałych dwóch wierzchołkach, naprzeciwko siebie, znajdują się:
  — stan pewności siebie
  — i stan niepewności siebie.

Odnośnie do stanu pewności i niepewności siebie, na powyższym rysunku, możemy zobaczyć, że w dymkach znajdują się napisy „stan pewności lub niepewności siebie”. Jest tak dlatego, że w trakcie rozwoju mandali charakterów doszedłem do wniosku, że stan pewności dany typ może mieć w dwóch miejscach. Tak samo też stan niepewności dla danego typu może występować w dwóch miejscach. Początkowo, podobnie jak w Enneagramie założyłem, że podczas stanu pewności siebie albo stanu niepewności możemy przemieszczać się w jedno miejsce. Jednak po wielu przemyśleniach doszedłem do zaskakującego wniosku, że dla danego typu stany pewności i niepewności mogą tworzyć się w dwóch miejscach na mandali charakterów. Więcej na ten temat będę pisał w dalszej części tego opisu konstrukcji mandali.

Każdy typ ma więc stany psychiczne, które są rozmieszczone analogicznie jak w przypadku powyższego rysunku. Dla poszczególnych typów charakterów zaś inne będzie położenie całego kwadratu. Kwadratu, na którym znajdują się stany psychiczne.

Innymi słowy, powyższy kwadrat, którego wierzchołki reprezentują cztery stany psychiczne, obraca się wewnątrz okręgu, na którym znajdują się typy charakterów. Dla każdego typu charakteru zatem kwadrat ten jest inaczej ułożony.

Po powyższym kwadracie przemieszczamy się od jednego stanu psychicznego do drugiego. Odbywa się to tak, że świadomie staramy się przebywać w stanie świadomości, czyli na jednym z wierzchołków kwadratu.

Od tego wierzchołka gdzie jest stan świadomości, możemy przemieścić się w do następujących wierzchołków:

• w stronę jednego z dwóch wierzchołków, gdzie znajdują się – stany pewności siebie;
• w stronę jednego z dwóch wierzchołków, gdzie znajdują się – stany niepewności siebie;
• oraz bezpośrednio (po przekątnej kwadratu) w stronę wierzchołka, gdzie znajduje się – stan nieświadomości.

W przypadku kiedy znajdujemy się na jednym z dwóch wierzchołków, gdzie jest „stan pewności lub niepewności siebie” możemy stamtąd dalej przemieścić się do stanu nieświadomości.

Jeśli jesteśmy na wierzchołku kwadratu, gdzie jest stan nieświadomości, stamtąd możemy przemieścić się:

• w stronę jednego z dwóch wierzchołków, gdzie znajdują się – stany pewności siebie;
• w stronę jednego z dwóch wierzchołków, gdzie znajdują się – stany niepewności siebie;
• oraz bezpośrednio (po przekątnej kwadratu) w stronę wierzchołka, gdzie znajduje się – stan świadomości.

W przypadku kiedy znajdujemy się na jednym z dwóch wierzchołków, gdzie jest „stan pewności lub niepewności siebie” możemy stamtąd dalej przemieścić się do stanu świadomości.

O powyższych sposobach przemieszczania pomiędzy stanami psychicznymi będzie mowa w dalszej części tej pracy.

Podsumowując, powyższy kwadrat, którego wierzchołki odpowiadają naszym stanom psychicznym, symbolicznie reprezentuje naszą psychikę. Odpowiednie położenie tego kwadratu na mandali charakterów, będzie symbolizować poszczególne typy charakterów.