Aktualizacja 1.01 – magia, alchemia, presja, sceptycyzm


Chciałbym zacząć do miejsca na mandali charakterów, które dla wielu czytelników może być najbardziej kontrowersyjne i intrygujące. Chodzi o prawy dolny róg mandali, gdzie znajdują się takie opisy:


INTROWERSJA
nacisk, magia, wpływ
zimno, chłodno


Z powyższych słów opisujących krótko to miejsce mandali charakterów, prawdopodobnie najbardziej kontrowersyjne i intrygujące jest słowo – „magia”.

Co prawda wyjaśniałem już w opracowaniu dotyczącym historii tworzenia mandali charakterów (w rozdziale pt.: „Dalszy rozwój mandali charakterów”), skąd się to słowo wzięło, jednak teraz chciałbym się jeszcze nim dodatkowo zająć.

Słowo „magia” na pierwszy rzut oka może wydawać się nie do końca odpowiednim słowem, do pracy zajmującej się osobowościami człowieka, gdyż często kojarzone jest ono z takim ludźmi jak: bajkopisarze, sztukmistrzowie, iluzjoniści, wróżbici, alchemicy itp. Okazuje się jednak, że umiejętności i odkrycia tych ludzi były przydatne w bardzo wielu dziedzinach życia oraz bardzo przyczyniły się do rozwoju ludzkości. Z powyższych magicznych dziedzin prawdopodobnie najlepiej można to zobaczyć na przykładzie alchemii. Żeby to zaprezentować, posłużę się paroma cytatami. Oto pierwszy z nich.


Cztery żywioły są wszechobecne w świecie starożytnym i wyglądają niemal identycznie w Europie, Azji, Afryce, a nawet obu Amerykach (w Chinach było ich pięć: woda, ogień, drewno, metal i ziemia). Cyfrę cztery zasadniczo łączono ze światem i rzeczywistością materialną, w której istnieją cztery kierunki świata, cztery wymiary i cztery pory roku.

Arystoteles posunął tę koncepcję krok dalej, wprowadzając cztery właściwości: sucho, wilgotno, gorąco i zimno. Każdy żywioł posiada dwie cechy: ziemia jest sucha i zimna, woda zimna i mokra, powietrze mokre i gorące, a ogień gorący i suchy. Jak widać, każde dwa kolejne żywioły mają jedną cechę wspólną; każdy element można więc zmienić w inny, który ma tę samą cechę, za pomocą manipulacji różniącą je cechą. Sądzono, że w ten sposób substancje mogą przechodzić z jednego żywiołu w drugi w ciągłym cyklu. Teoria Arystotelesa stała się podstawą wiary alchemików w możliwość transmutacji materiałów.

Źródło:
„Sennik. Symbole i interpretacja” – Rosemary Ellen Guiley. Wydawnictwo: Świat Książki. 2002.

Ostatnie zdanie z powyższego cytatu mówi o tym, że alchemicy, opierając się na koncepcji, zaproponowanej przez Arystotelesa wierzyli, że jest możliwa transmutacja materiałów.

Najbardziej chyba znanymi pracami alchemików są ich próby wytwarzania złota. Próby te, jak wiadomo, kończyły się niepowodzeniem, a sami alchemicy byli często postrzegani jak jacyś nawiedzeni naukowcy czy nawet jak szarlatani rzucający różne przedziwne zaklęcia. Alchemicy jednak nie tym się zajmowali, alchemia bowiem była w istocie bardzo skomplikowaną i zaawansowaną dziedziną wiedzy. Mówi o tym np. następny cytat.


Historycy zmieniają zdanie o alchemikach. Podczas spotkania American Association for Advancement of Science chemik i historyk, Lawrence Principe z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa podkreślał, że dopiero przed 30 laty w Isis, renomowanym piśmie dotyczącym historii nauki, zaczęły pojawiać się artykuły o alchemii. Wcześniej istniał zakaz publikowania na ten temat.

Zdaniem Principe'a przez wiele dziesięcioleci na złą opinię o alchemikach wpłynęli szarlatani, który w XIX wieku, ubrani w komiczne stroje, zarabiali na naiwnych rzucając zaklęcia czy produkując "cudowne leki".

Tymczasem alchemię powinno się uznać za prekursorkę nowoczesnej chemii. Co prawda alchemikom nie udało się zamienić ołowiu w złoto, czego oczekiwali od nich władcy chcący zapełnić puste skarbce, jednak mają oni na swoim koncie wiele ważnych osiągnięć.

William Newman z Univeristy of Indiana twierdzi, że działania alchemików można uznać niemal za technologie chemiczne. Prowadzili oni bowiem eksperymenty, w których sprawdzali różne teorie dotyczące właściwości minerałów czy metali. Alchemicy prowadzili analizy składu metali, rafinowali sole, produkowali szkło, pigmenty, ceramikę, nawozy sztuczne, kosmetyki i lekarstwa. Do ich osiągnięć należy zaliczyć udoskonalenie procesu destylacji, dzięki czemu powstawały silne kwasy służące im później do pozyskiwania metali z rud.

Źródło:
http://kopalniawiedzy.pl/alchemia-chemia-historia,12592
Autor fragmentu: Mariusz Błoński

Jeden z wykładów wspomnianego w powyższym cytacie William-a Newman-a, można również zobaczyć w internecie, tzn. dostępny jest jego wykład o jednym z wielkich alchemików, którym był... Izaac Newton.
Źródło: http://www.youtube.com/watch?v=NUhL1cli4ug

Dla tej pracy najbardziej cenna jest w alchemii jej bogata symbolika.

Osobiście jestem zafascynowany pracami Junga. Jung zaś był między innymi zafascynowany alchemią. Można to usłyszeć np. we fragmencie wywiadu z Jungiem. Źródło:
http://www.youtube.com/watch?v=FfNKdI6iPJE
Lub przeczytać w różnych w publikacjach jak np. w poniższym cytacie.


Obszerna literatura dotycząca alchemii, doprowadziła Junga do przekonania, że alchemicy zajmowali się przeważnie procesami psychologicznymi, wyrażanymi w pseudochemicznym języku symbolicznym. Kiedy odkrył, że wiele z sennych symboli jego pacjentów, pokrywa się z symbolami alchemików, poświęcił studiom alchemii ostatnie lata życia. Podczas swoich badań, doszedł do przekonania, że alchemia to niezwykle złożony system symboli, które można połączyć z archetypami kolektywnej podświadomości [ 1 ] oraz procesami indywiduacji [ 2 ]. Zdaniem Junga aspekt alegoryczny alchemii wysuwa się na plan pierwszy. Co prawda, alchemicy całkiem poważnie zajmowali się procesem produkcji złota, chodziło jednak o to, aby poznać samą istotę przemian chemicznych, ponieważ była ona odzwierciedleniem równolegle przebiegającego procesu psychicznego, który można było wyprojektować na nieznaną chemię.
Źródło:
http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5764
Autor: Ilona Wojtarowicz.

W tym cytacie znajduje się zdanie – „Zdaniem Junga aspekt alegoryczny alchemii wysuwa się na plan pierwszy”. Chciałbym tu zwrócić szczególną uwagę na zwrot „aspekt alegoryczny”, który w odniesieniu do tej pracy jest istotny przede wszystkim z tego powodu, że kierują się nim w bardzo dużym stopniu typy charakteru, które znajdują się w omawianym teraz miejscu mandali charakterów. Są to przede wszystkim typy: Chłodna Woda i Chłodna Ziemia.

Typy te potrafią w swoim stanie świadomości w dużym stopniu kierować się myśleniem alegorycznym, metaforycznym i symbolicznym. Osobom z tych typów często łatwo przychodzi rozeznawanie się z różnych parabolach, przypowieściach, poezji, bajkach. Często też wykazują się zdolnościami do: barwnego opowiadania o czymś; gawędzenia o różnych sprawach; ciekawego sposobu zdawania relacji z czegoś; opowiadania w interesujący sposób różnych historii; itp. Mogą wykazywać się też zdolnościami komicznymi i umiejętnością parodiowania różnych osób. Wielu przedstawicieli tych typów potrafi też wyłapywać różne śmieszne i komiczne sytuacje i zdarzenia w otaczającej rzeczywistości, i potrafią świetne się tym bawić. Są też uzdolnieni w wykorzystywaniu swoich komicznych i satyrycznych zdolności do bawienia innych.

W życiu ma to wszystko swoje dobre i złe strony, np. w tym, że osoby z tych typów potrafią zarówno:

  • bardzo łatwo budzić sympatię i zjednywać sobie innych ludzi,
  • jak również zniechęcać i odpychać ich do siebie (przykładowo wtedy, kiedy nadmiernie bawią się kosztem innych lub nadmierne obnażają czyjeś wady, słabości i problemy).

Problemem może też być to, że paradoksalnie wiele osób z tych typów sami osobiście nie lubią, kiedy inni dobrze się bawią ich kosztem oraz kiedy inni się z nich naśmiewają i ich krytykują. Zdarza się nawet, że osoby z tych typów potrafią się ciężko o to obrażać na innych.

Osoby z typów: Chłodna Woda i Chłodna Ziemia są również często osobami bardzo „wyróżniającymi się z tłumu”. Często są oni łatwo zauważalni wśród innych i trudno „przejść obok nich obojętnie”. Osoby te też potrafią, jeśli jest taka potrzeba, same zadbać o to, żeby rzucać w oczy oraz przyciągać i skupiać uwagę innych na sobie.

W przenośni można powiedzieć, że osoby te potrafią wykorzystywać różne magiczne i alchemiczne sztuczki, żeby osiągać w życiu swoje cele. Dla osób tych: różne triki, czarowanie innych, wróżenie i robienie różnych sztuczek..., to chleb powszedni.

Ogólnie więc mówiąc takie rzeczy jak: magia, alchemia, triki, sztuczki, wróżby, bajki, alegorie, przenośnie, metafory itp., są rzeczami, którymi osoby te potrafią się posługiwać lub przynajmniej mogą mieć w tym kierunku zdolności.

W normalnym życiu najczęściej objawia się to tym, że osoby, które mają swój stan świadomości w tej części mandali charakterów, swój magiczny i czarujący wpływ na innych, potrafią osiągać poprzez odpowiedni sposób bycia, sposób myślenia i zachowywania się. Np. poprzez to: w jaki sposób mówią, poruszają się, gestykulują, wyrażają myśli i emocje itp., potrafią oni wywierać na innych ludzi bardzo duży i silny wpływ oraz różnego rodzaju presję i nacisk.

Myślę, że słowa: wpływ, presja i nacisk, dobrze oddają w psychologicznym sensie to, co potrafią robić typy z „magicznej” części mandali charakterów, czyli Chłodna Woda i Chłodna Ziemia.

Symbolicznie można dokonać tu też następującego rozróżnienia pomiędzy tymi dwoma typami, gdyż słowo „wpływ” bardziej będzie dotyczyło typu Chłodna Woda, słowa zaś „nacisk” i „presja” bardziej będą dotyczyć typu Chłodna Ziemia. Skojarzenie jest tu dosyć proste. Chłodna Woda potrafi „wpływać” na innych, gdyż ma podobne cechy jak woda, która niejako wpływa sobie na różne nowe obszary, jeśli tylko jest taka możliwość. Chłodna Ziemia zaś ma cechy podobne do ziemi, czyli ziemia potrafi wywierać nacisk i presję na innych. Słowo „presja” również może dotyczyć typu Chłodna Woda, gdyż woda również potrafi wywierać dużą presję.

Słowo „presja” jest więc słowem oddającym sposób działania obu typów i myślę, że warto naszą mandalę uaktualnić również o to słowo.

Oprócz tego myślę, że warto wprowadzić jeszcze słowo „alchemia”, który znamionuje pewien charakterystyczny sposób działania i zacięcia typów z tego miejsca mandali, które podobnie jak alchemicy lubią niejako penetrować różne nowe obszary wiedzy i życia.


Myślę, że warto tu jeszcze zwrócić uwagę na jeden aspekt tego miejsca mandali charakterów, którym jest to, że znajduje się ona naprzeciwko – „wiary”. Jeśli spojrzymy na naszą mandalę, to po jej przeciwnej stronie pośród zestawu słów, jaki się tam znajduje, jest między innymi słowo „wiara”.

Uważam, że warto podkreślić jakimś słowem opozycję, jaka tu występuje. Zastanówmy się więc jakie słowo jest przeciwieństwem „wiary”?

Często o ludziach, którzy w coś nie wierzą, mówi się, że wątpią, powątpiewają, są ogarnięci wątpliwościami, rozważają różne za i przeciw, rozważają różne ewentualności, powstrzymują się od wydania opinii na jakiś temat, nie chcą popierać jakichś racji, prawd, zaleceń, przykazań, rad, poleceń, nakazów itp.

Myślę, że z powyższego na pierwszy plan wysuwa nam się słowo – „wątpliwość”, czyli że „wątpliwość” jest przeciwieństwem „wiary”.

Jakiś czas byłem przekonany o tym, że słowo „wątpliwość” będzie dobrym słowem, żeby dodać je do mandali. Jednak po jakimś czasie postanowiłem wykorzystać to, że „wątpliwość” i to, co się z tym słowem wiąże, ma bardzo długą tradycję rozwijaną od starożytności. Mam tu na myśli – „sceptycyzm”. Słowo to pochodzi z języka greckiego (gr. σκεπτικός, skeptikos, łac. sceptici – wątpiący, rozważający) i wiąże się ono ze szkołami filozoficznymi starożytnej Grecji. Sceptycyzm od czasów starożytnych jest ciągle rozwijany. Występuje wiele jego odmian i nurtów. Trudno byłoby nawet pokrótce wszystkie odmiany sceptycyzmu opisać i ogarnąć. Dlatego wspomnę jedynie definicję ze słownika języka polskiego PWN:

  1. «powątpiewający stosunek do czegoś»
  2. «kierunek filozoficzny głoszący niemożliwość osiągnięcia wiedzy pewnej i uzasadnionej»
Źródło:
Multimedialne słowniki języka polskiego PWN. Wersja 1.0. Wydawnictwo Naukowe PWN SA

Myślę więc, że słowo „sceptycyzm” możemy dodać do naszej mandali. Tym bardziej że faktycznie typy z tego miejsca mandali, czyli Chłodna Woda i Chłodna Ziemia, często się nim cechują.

Ciekawe jest też to, że na naszej mandali słowo „sceptycyzm” znalazło się wśród takich słów jak „magia” i „alchemia”. Osobiście wcześniej nie przyszło mi to do głowy, że sceptycyzm mógłby być pokrewny z magią i alchemią. Jednak teraz przy rozwijaniu mandali charakterów taki wniosek się pojawił i zapewne warto się w niego bardziej wgłębić i go dalej rozważać.

W sumie więc nowy zestaw słów na naszej mandali w jej prawym dolnym rogu będzie wyglądać następująco:


INTROWERSJA
nacisk, presja, magia, sceptycyzm, alchemia, wpływ  
zimno, chłodno


W takim razie naniesiemy ten zestaw słów na mandalę. Proszę spojrzeć na rysunek poniżej:



Na powyższym rysunku słowa „nacisk” i „presja” znajdują się bliżej typu charakteru Chłodna Ziemia, gdyż ten typ jest bardziej „trzymający się ziemskich spraw”, czyli jest bardziej konkretny, rzeczowy, liczący na szybkie materialne i namacalne efekty swoich działań. Ten typ potrafi też być bardzo wytrzymały i wytrwały w dążeniu do swoich celów. Jest to jeden z typów, który jest najbardziej odporny na różne trudy i przeciwności, oraz bardzo trudno zmusić go do poddania się i odstąpienia od celów, na których naprawdę mu zależy. Chłodna Ziemia, jeśli ma cel i pracę, które lubi potrafi oddawać się im całym sercem, nie żałując przy tym swojego wysiłku, czasu i zdolności.

Słowa „alchemia” i „wpływ” znajdują się bliżej typu Chłodna Woda, gdyż ten typ jest bardziej subtelny w swoich działaniach. Stara się on być finezyjny, wyrafinowany i dokładny. Często zależy mu na robieniu dobrego wrażenia i posiadania konkretnego wpływu na wydarzenia, jakie się wokół niego dzieją. Chłodna Woda lubi też podobnie jak alchemicy dążyć do odkrywania różnych nowych rzeczy w dziedzinach, które ją interesują. Pociąga ją różnego rodzaju eksperymentowanie i systematyczne rozwijanie swoich umiejętności.

Chłodna Ziemia i Chłodna Woda potrafią więc swoimi działaniami wywierać różnego rodzaju presję, nacisk i wpływ na otoczenie, dzięki czemu mogą wywoływać różne zmiany lub mogą przejmować kontrolę nad różnymi wydarzeniami.



Jacek BŁACH
Październik 2013


Bibligrafia:

Błoński Mariusz (2011-02-25)
Zmienia się opinię o alchemikach
Źródło:
http://kopalniawiedzy.pl/alchemia-chemia-historia,12592

Guiley, Rosemary Ellen (2002)
Sennik. Symbole i interpretacja (str. 109)
Wydawnictwo: Świat Książki

Jung, Carl Gustaw
C.G.Jung Alchemy and how to predict the future
Źródło:
http://www.youtube.com/watch?v=FfNKdI6iPJE

Multimedialne słowniki języka polskiego PWN (program komputerowy)
Wersja 1.0.
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN SA

Słownik synonimów 2.0 (program komputerowy)
Mierzejewski, Kamil
Źródło: mierzej.pl:
http://www.mierzej.pl/

Newman, William R.
William R. Newman on Why Did Isaac Newton Believe in Alchemy
Żródło: YouTube:
http://www.youtube.com/watch?v=NUhL1cli4ug

Wojnarowicz, Ilona
Symbole alchemii - interpretacja według Carla Gustava Junga
Źródło: Racjonalista:
http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5764
Proszę zwrócić uwagę na to, że teksty i ilustracje mojego autorstwa (Jacek Błach) w rozdziałach, w których opisuję teorię mandali charakterów (Mandala Charakterów — Teoria) są na licencji:
CC0 1.0 Universal
Dla tekstów i ilustracji innych autorów, które cytuję w moich pracach, mogą obowiązywać dodatkowe ograniczenia.