Aktualizacja 1.07 – możliwość jako opozycja do moralności

Aktualizacja ta dotyczy zestawu słów znajdujących się po lewej stronie mandali charakterów. Jest to następujący zestaw.

OGIEŃ
logika, MYŚLENIE    
lęk, lato

W poprzedniej aktualizacji (1.06), zostało wprowadzone do mandali słowo „moralność”. Pomyślałem, że dobrze byłoby wprowadzić też słowo, które byłoby jego przeciwieństwem. Chciałbym to zrobić na podobnej zasadzie jak np. w przypadku par przeciwieństw: etyka – logika lub CZUCIE – MYŚLENIE.

Wychodzi więc na to, że słowa „CZUCIE” i „logika”, (które znajdują się obok słowa „moralność”), mają swoje przeciwieństwa, zaś „moralność” go nie ma. Sprawia to wrażenie, że czegoś w mandali charakterów brakuje.

Znajdźmy więc przeciwieństwo dla słowa „moralność”.

Moralność, jak zostało powiedziane w poprzednim rozdziale, jest między innymi zbiorem zasad moralnych, których należy przestrzegać. Moralność więc jest swego rodzaju zbiorem nakazów, które należy wypełniać. I nakazy te wypełnia się nawet wtedy, kiedy nie grozi nam za to jakaś kara i nie wiążą się z tym jakieś przykre konsekwencje. Nakaz moralny jest w takim razie czymś, co nie daje nam właściwie wyboru. Należy go przestrzegać i już. Nie ma tu jakichś: opcji, alternatyw i możliwości, które ewentualnie można by sobie wybrać i nakaz moralny zmienić na coś innego.

Skoro nie ma dla nakazów moralnych żadnych opcji, alternatyw i możliwości, to myślę, że te słowa stanowią właśnie opozycję do słowa „moralność”. W takim razie możemy założyć, że słowa „opcja, alternatywa i możliwość” są opozycyjne wobec moralności.

Mamy w takim razie trzy słowa do wyboru do umieszczenia na naszej mandali. Myślę, że warto wybrać spośród nich jedno słowo, które będzie najlepiej nam odpowiadać.

Spośród słów: „opcja”, „alternatywa” i „możliwość”, myślę, że warto wybrać słowo „możliwość”. Wśród tych trzech słów „możliwość” jest najbardziej wieloznaczne. Będzie ono więc dawało najwięcej możliwości do różnych skojarzeń i porównań. W takim razie, mówiąc w przenośni, wychodzi na to, że słowo „możliwość” daje najwięcej możliwości.

Dodajmy więc słowo „możliwość” do zestawu słów znajdującego się po lewej stronie mandali. Oto ten zestaw słów:

OGIEŃ
   logika, MYŚLENIE, możliwość
lęk, lato

Proszę spojrzeć na rysunek poniżej, na którym wprowadzono powyższą zmianę.

Na powyższym rysunku słowo „możliwość” zostało umieszczone od strony typu Gorący Ogień. Ten typ charakteru lubi, kiedy ma w życiu różne możliwości i poza tym niejako ciągle eksploruje swoje otoczenie w poszukiwaniu nowych możliwości. Słowo „możliwość” pasuje też do słów „uwaga” i „nastawienie” znajdujących się w górnym prawym rogu mandali, które również dotyczą typu Gorący Ogień. Można więc to krótko podsumować, że typ Gorący Ogień ma skierowaną swoją uwagę na różne możliwości.

Słowo „logika” z kolei znajduje się od strony typu Suchy Ogień, który w swoim postępowaniu w bardzo dużym stopniu wykorzystuje logikę.

Zarówno „logika”, jak i „możliwość” dotyczą typu Ogień.

W przypadku kiedy w zachowaniu jakiejś osoby z typu Ogień będzie przeważać logika to na mandali charakterów (na okręgu, na którym są umieszczone poszczególne typy) będzie można umieścić ją gdzieś obok punktu „Ogień”, od strony punktu „Suchy Ogień”.

Jeśli zaś w zachowaniu jakiejś osoby z typu Ogień będzie przeważać kierowanie się „możliwościami”, wówczas na mandali charakterów będzie można ją umieścić, gdzieś obok punktu „Ogień”, od strony punktu „Gorący Ogień”.

Typ charakteru Ogień możemy więc podzielić na trzy kategorie osób, u których:

• logika i możliwość są wykorzystywane w równym lub prawie równym stopniu, (czyli głównie jest wykorzystywane „MYŚLENIE”, znajdujące się pomiędzy „logiką” a „możliwością”),
• logika jest wykorzystywana w większym stopniu niż możliwość;
• możliwość jest wykorzystywana w większym stopniu niż logika.

Jeśli chodzi o słowo „możliwość”, to jest ono powszechnie znane. Wiadomo, że mówi ono o tym, że coś jest lub będzie możliwe. Mówi też szansach, perspektywach, widokach na coś itp. Słowo „możliwość” kojarzyć się też może z takim słowami jak: alternatywa, opcja, wybór, ewentualność, możność, okazja, przypadek, sposobność, szansa, traf, prawdopodobieństwo itd. Słowo „możliwość” więc może odnosić się do bardzo wielu czynników. Oprócz tego słowo to możemy odnieść również do różnych filozofii.

Na mandali charakterów obok słów „możliwość” znajdują się słowa „MYŚLENIE” i „logika”. „MYŚLENIE” zostało zaczerpnięte z teorii typów psychologicznych Junga. „Słowo „logika” zaś ma bardzo długą tradycję. Wykorzystywano je już za czasów starożytnej Grecji i jest ono po dziś dzień szeroko wykorzystywane np. w filozofii, literaturze, matematyce, informatyce itd. Skoro słowo „logika” ma tak długą tradycję, to chciałoby się również w tym miejscu w podobny sposób przypisać słowo „możliwość” do jakiejś filozofii.

Myślę, że pomocny w tym może być typ charakteru, który sąsiaduje z Ogniem, czyli typ Gorący Ogień.

Jeśli chodzi o typ charakteru Gorący Ogień, to możemy odwołać się w jego przypadku do enneagramu. Enneagram jest jedną z podstaw naszej mandali charakterów i typ Gorący Ogień jest najbardziej zbieżny z enneagramowym typem 7, który często jest nazywany „Epikurejczykiem”. Taką nazwę tego typu możemy znaleźć książce Hellen Palmer pt.: „Enneagram”.

Mamy więc pierwszą filozofię, do której można odnosić słowo „możliwość”. I jest nią filozofia epikurejska, którą możemy umiejscowić gdzieś w okolicach typu Gorący Ogień.

Jeśli jednak na mandali charakterów przesuniemy się w stronę typu Ogień, czyli tam, gdzie umieściłem słowo „możliwość”, to jaką filozofię można by tu przypisać?

Myślę, że ze słowem „możliwość” w dużym zakresie można skojarzyć filozofię egzystencjalną, gdyż mówi ona między innymi o tym, że człowiek podczas swojej egzystencji jest wolny, a to wiąże się z tym, że ponosi pełną odpowiedzialność za swoje czyny i jest postawiony wobec konieczności podejmowania ciągłych wyborów spośród wielu możliwości, jakie niesie życie.

Filozofia egzystencjalna wydaje się więc być dobrym reprezentantem tego, może się kryć za słowem „możliwość”, tym bardziej że istnieje wiele jej odmian, odłamów i odniesień do innych filozofii. Poza tym egzystencjalizm ma wielu przedstawicieli w literaturze jak np. Frantz Kafka, Albert Camus, Jean-Paul Sartre, i inni.

W tym miejscu myślę, że warto też wspomnieć o jednym z filozofów egzystencjalistów, którym był Nicola Abbagnano. Filozof ten jest twórcą tzw. „filozofii możliwości”. Jeden z jego przetłumaczonych na język polski artykułów pt.: „Egzystencjalizm jako filozofia możliwości”, można znaleźć na stronie internetowej: http://www.nowakrytyka.pl/pl/artykuly/Nk_on-line/?id=621

Mimo tego, że egzystencjalizm jest bardzo obszerny i rozbudowany, mówiąc o „możliwościach”, zapewne nie można się tu ograniczyć jedynie do tej filozofii, nawet ze względu na to, że jest ona bardzo rozległa. „Możliwość” wykracza bowiem daleko poza tą filozofię. Między innymi jest tak dlatego, że rozmaitość odmian ludzkich charakterów jest tak duża, że trudno było je wszystkie zmieścić w jednej filozofii.

Bibliografia: