11. David Keirsey – temperamenty i role interakcyjne

W tym rozdziale chciałbym przedstawić „temperamenty” i „interakcyjne role” amerykańskiego psychologa Davida Keirsey-a. Był on autorem kilku książek. Najbardziej popularne to:
— Please Undertand me (1978) David Keirsey napisał tę książkę wraz z Marilyn Bates.
(Polskie wydanie: „Zrozum mnie, proszę”. Charaktery i typy temperamentów, 2009, Wydawnictwo Sensus).
— Please Undertand me II (1998)

Keirsey jest twórcą popularnego klasyfikatora znanego „Keirsey Temperament Sorter” (KTS), czyli klasyfikator temperamentów Keirsey-a. Klasyfikator ten i w ogólnie prace Keirsey-a w dużej mierze opierają się na pracach Carly Gustawa Junga, Katharine Cook Briggs and her daughter Isabel Briggs Myers.

Katharine Cook Briggs i Isabel Briggs Myers są twórczyniami jednej z najpopularniejszych typologii – Myers–Briggs Type Indicator® (MBTI®), czy identyfikatory typów Myers Briggs. O MBTI® już wielokrotnie wspominałem, opisując mandalę charakterów. M.in o MBTI® pisałem w rozdziale „6. MBTI®—Myers-Briggs Type Indicator®”, w którym typologię tą umieściłem na mandali.

Obecnie oprócz skrótu MBTI® można również spotkać skrót Myers-Briggs. Za tymi skrótami kryją się fundacja i firma. Na ich stronach można dowiedzieć się bardzo wiele o indykatorze MBTI®:
— MBTI®—The Myers & Briggs Foundation—https://www.myersbriggs.org
— Myers-Briggs—The Myers-Briggs Company—https://www.themyersbriggs.com

Wracając to Keirsey-a, to jego prace zyskują coraz większą popularność, Między innymi dzięki wykorzystaniu jego idei w praktyce, o czym możemy się dowiedzieć np. na stronie:
https://keirsey.com

Oprócz tego duży wpływ na popularyzację idei Keirsey-a mają jego kontynuatorzy, którzy modyfikują i rozwijają jego idee. Są to między innymi:
— Linda Barens (twórczyni instytutu Lindy Barens Creator of Linda Berens Institute—https://lindaberens.com)
— Susan Nash (Założycielka Akademii Typu, czyli Type Academy—https://type-academy.co.uk)
— Catherine Stothart (autorka książki author of the book—„How to Get On with Anyone”. For example, we can bay it here: Tę książkę możemy kupić np. tutaj: https://www.amazon.co.uk/How-Get-Anyone-communicate-personality/dp/1292207868)
— Rob i Carly Toomey (założyciele TypeCoach—https://type-coach.com)
— i wielu innych.

Wróćmy zatem do Keirsey-a i jego typologii.

Jak wspomniałem powyżej Keirsey, jednym z filarów typologii jest Myers–Briggs Type Indicator® (MBTI®). Możemy o tym przeczytać np. na stronie Wikipedii:

Tutaj dla mnie bardzo ciekawe są odniesienia Keirsey-a do starożytnych greckich filozofów, gdyż fundamentem mandali charakterów jest system starożytny. Przedstawia on schemat Arystotelesa, na którym rozmieścił on żywioły, czyli Powietrze, Ogień, Wodę i Ziemię. Dodatkowo na tym schemacie naniesione pojęcia zaczerpnięte między innymi od Hipokratesa i Galena. Oto ten schemat.

Na powyższym schemacie możemy również zobaczyć cztery starożytne temperamenty.

Oprócz tego zamieściłem też typy MBTI®, które zostały przeze mnie dopasowane do ma mandali charakterów.

Dzięki umieszczeniu typów MBTI® na powyższym schemacie widzimy, które typy MBTI® opowiadają poszczególnym starożytnym temperamentom. Tzn.

• Sangwinik — ENTP, INTJ, ENFP, INFJ
• Flegmatyk — ENFJ, INFP, ESFJ, ISFJ
• Melancholik — ISFJ, ESFP, ISTJ, ESTP
• Choleryk — ISTP, ESTJ, INTP, ENTJ

Typy MBTI® na powyższym schemacie zamieściłem dlatego, że Keirsey wykorzystuje je w swoich pracach. W takim razie też będę się to tych typów odnosił w dalszej części tego rozdziału.

Tutaj chciałbym też zwrócić uwagę, że u Keirsey-a odniesienia do starożytnych filozofów są inne niż w mandali charakterów.

Skąd te różnice?

Aby na to odpowiedzieć, posłużę się cytatem.

A zatem możemy założyć, że Keirsey głównie inspirował się Platonem i Hipokratesem, a ja inspirowałem się Arystotelesem, Hipokratesem i Galenem.

Keirsey zatem skupiał się bardziej na ideach Platona niż Arystotelesie. Osobiście w sumie niewiele wiem zarówno o Platonie, jak i Arystotelesie. Jednak wiem, że filozofowie ci różnili się w wielu sprawach, mimo tego, że Arystoteles był uczniem Platona.

Keirsey również odnosił się do idei Carly Gustava Junga. I tu niestety interpretacje Keirsey-a są dyskusyjne. Jednym z bardzo ciekawych artykułów dotyczący tych kontrowersji można znaleźć w artykule—„Keirsey Temperament And Myers Briggs”, który możemy znaleźć na stronie.
https://www.teamtechnology.co.uk/keirsey-analysis.html

Autorem tego artykułu jest Steve Myers, autor między innymi MTR-i (Management Team Roles Indicator™). O tym indykatorze, wspominałem już podczas opisywania Mandali Charakterów.

Z tego artykułu pochodzi poniższy cytat:

Osobiście jestem fanem głębokich i wnikliwych przemyśleń Steve-a Myers-a. Jego prace były dla mnie jedną z pierwszych inspiracji przy tworzeniu mandali charakterów.

W cytowanym powyżej artykule Steve Myers mówi również o swoim indykatorze MTR-i™ (Management Team Roles Indicator™), którego jednym z głównych filarów jest typologia Junga. Keirsey tworząc swoje typologię, był zainspirowany typologią Junga. Steve Myers zwraca uwagę na różnice, występują pomiędzy jego indykatorem a temperamentami Keirsey-a.

MTR-i™ Steve Myers-a również rozmieściłem na mandali charakterów. Mówię o tym między innymi w jednym z poprzednich rozdziałów „7. MTR-i™—Management Team Roles Indicator™”.

Myślę, że warto teraz przypomnieć, jak MTR-i™ wygląda na mandali, gdyż będzie go można dalej porównać z temperamentami Keirsey-a, który przedstawię w dalszej części tego rozdziału.

Myślę, że to, co powyżej napisałem o temperamentach, wskazuje na to, że jest to pojęcie wieloznaczne. Jest tak, ponieważ między innymi mamy takie rodzaje temperamentów:

1. Mamy pojęcie temperamentu pochodzące m.in. od Hipokratesa i Galena, którzy wierzyli, że temperament ma podłoże biologiczne. Tzn. wierzyli oni, że nasze temperamenty w dużym stopniu zależą od tzw. humory (krew, flegma, żółta żółć i czarna żółć). Wg starożytnych humory tworzyły system chemiczny, który regulował ludzki zachowanie. Różne proporcje humorów tworzyły różnice w temperamentach poszczególnych ludzi. Humory miały też wpływ na nasze zdrowie, nadmiar lub niedomiar jednego humoru lub więcej wywoływał problemy zdrowotne.
2. Mamy temperament, jako pojęcia naukowe. Między innymi mamy tutaj takie definicje:
   
   • Temperament jest zespołem cech zdeterminowanych genetycznie, czy innymi słowy, zespół dziedzicznych cech osobowości.
   • Organizacja psychologiczna i biologiczna właściwa dla danej jednostki, a konkretnie, specyficzny i charakterystyczny sposób postrzegania, myślenia i działania jednostki. Reprezentuje jeden ze składników osobowości, jest inny niż charakter.
     Source: The Free dictionary: https://medical-dictionary.thefreedictionary.com/temperament
   
   Naukowe podejścia do temperamentu w pewnym sensie są pokrewne, z powyższym starożytnym pojmowanie tego terminu. Tzn. zarówno we współczesnym naukowym, jak i starożytnym pojmowaniu, temperament ma podłoże biologiczne.
3. Mamy wyżej wspomniane temperamenty, wiążące się z postaciami symbolicznymi, czyli że tak powiem temperamenty kultury starożytnej, czy temperamenty mitologiczne. Myślę, że można by tu też posłużyć się terminem Junga „archetyp” i powiedzieć, że mamy temperamenty archetypowe. Są to m.in. wspomniane wyżej:
   • Temperament Dionizosa
   • Temperament Epimeteusza
   • Temperament Prometeusza
   • Temperament Apolla
   I teraz, jak możemy zobaczyć w artykule Steve Myers-a mamy dwa warianty:
   a) wg przypuszczeń Junga, czyli
   — Temperamenty Dionizosa i Epimeteusza są powiązane z ekstrawersją,
   — A temperamenty Prometeusza i Apolla z introwersją. b) wg Keirsey-a
   — Temperament Dionizosa jest powiązany z doznaniem i spostrzeganiem.
   — Temperament Epimeteusza jest powiązany z doznaniem i osądzaniem.
   — Temperament Prometeusza jest powiązany z Intuicją i myśleniem
   — Temperament Apolla jest powiązany z intuicją i czuciem.
4. Oprócz tego mamy jeszcze inne temperamenty, jak np.:
   • Muzyczny temperament, jako an adjustment made to the frequency.
   • Żywe, gwałtowne usposobienie, właściwe osobie wybuchowej, dynamicznej. Np. zmienność nastrojów, bycie w ponurym nastroju, złość, podekscytowanie, itd.
   • Zespół pewnych stałych cech psychicznych człowieka, zwłaszcza w zakresie siły i szybkości reagowania na bodźce zewnętrzne oraz czasu trwania tych reakcji.
   • w języku angielskim — sposób myślenia, zachowania lub reagowania charakterystyczny dla konkretnej osoby.
   • W języku angielskim temperament jest też synonimem słowa „temper” (w języku polskim „usposobienie”), który można usłyszeć np. w zwrotach:
     — „I lost my temper”. (straciłem moje usposobienie),
     — „good-tempered” (łagodnie usposobiony),
     — „incompatibility of temper (niezgodność usposobień),
     — itd.
5. Poza tym mamy jeszcze socjoniczne temperamenty, o których przeczytałem w książce Wiktora Gulenki. Jest on jednym z obecnie najbardziej znanych ekspertów od socjoniki.. W jednym ze wcześniejszych rozdziałów opisywałem jego Model-G, który jest uzupełnieniem Modelu-A utworzonym przez twórczynię socjoniki Aušrę Augustinavičiūtė.
   Socjoniczne temperamenty naniesione na mandalę charakterów wyglądają następująco.
   W ciemnych dymkach poniżej typów MBTI® umieściłem trzyliterowe skróty nazw socjonicznych typów.

Z przykładów różnych rodzajów temperamentów, jakie przedstawiłem powyżej, wynika, że jest to pojęcie bardzo szerokie i wieloznaczne.

Jak możemy sobie z tym poradzić?

Myślę, że wyjście z tego jest takie, że będziemy po prostu pamiętać, że temperament to pojęcie szerokie, wieloznaczne, symboliczne, mitologiczne i jest różnie interpretowane.

A jeśli chodzi o temperamenty w interpretacji Keirsey-a, to myślę, że warto pamiętać, że są to specyficzne temperamenty w interpretacji Keirsey-a.

Poza tym, jak możemy przeczytać w artykule Steve-a Myers-a, Linda Barens dokonała pewnych modyfikacji w definicjach temperamentów Keirsey-a. Można więc powiedzieć, że problem został dostrzeżony i naprawiony.

W takim razie przejdę do konkretów, czyli do temperamentów Keirsey-a. Aby te temperamenty przedstawić, posłużę się tabelą, którą możemy znaleźć na stronie Wikipedii:

Poniżej na mandalę charakterów naniosę temperamenty Keirsey-a.

Na powyższym schemacie można zobaczyć do których typów MBTI®, poszczególne temperamenty Keirsey-a się odnoszą.

Pośród idei Keirsey-a popularne nie tylko są jego temperamenty. Dużą popularnością cieszą się też jego tzw. interaction roles, czyli role interakcyjne.

Do przedstawienia tych ról również posłużę się cytatem.

Na mandali powyższe „interaction roles” „role interakcyjne” przedstawiają się następująco:

Myślę, że warto pamiętać, o wielkim wkładzie Keirsey-a w popularyzację tematu, jakim są osobowości. Szczególnie idei Carly Gustava Junga, Katharine Cook Briggs i Isabel Briggs Myers. Za to zapewne wato być wdzięcznym Keirsey-owi.

Powyżej pisałem sporo o kontrowersjach związanych z temperamentami Keirsey-a, warto tu jednak mieć na uwadze to, że jego idee i przemyślenia, są stosunkowo łatwe do zrozumienia. Jest to zapewne wielka zaleta jego pracy.

Sam miałem okazję być uczestnikiem warsztatów prowadzonych przez Catherine Stothart, która opracowała własną zmodyfikowaną wersję idei Keirsey-a i Lindy Barens. I muszę przyznać, że byłem pod wrażeniem tego, jak wiedza przekazywana przez Catherine była przystępna i trafiająca do przekonania.

Oprócz tego miałem okazję również widzieć szkolenia prowadzone przez:
— Susan Nash, oraz
— Rob i Carly Toomey.

Oni również pracują na swoich zmodyfikowanych i rozwiniętych wersjach teorii Keirsey-a. I też muszę powiedzieć, że byłem pod wrażeniem przystępności tej wiedzy.

Także Keirsey widać wiedział, co robi, tworząc to, co stworzył. Zapewne Keirsey wykorzystał to, że w swoim życiu wiele lat pracował bardzo trudnymi dziećmi i młodzieżą, np. z rodzin dysfunkcyjnych. Wiele lat pracował też jako trener trenerów, którzy pracujących z trudną młodzieżą i dziećmi. To zapewne miało wielki wpływ na jego teorie.

Osobiście miałem okazję pracować jako opiekun osób niepełnosprawnych (m.in. z osobami z trudnościami w uczeniu się) i jak się dowiedziałem, że Keirsey’s wiele lat:
— pracował z trudnymi dziećmi i młodzieżą,
— oraz był trenerem nauczycieli pracującymi z trudnymi dziećmi i młodzieżą,
— i przy tym wszystkim badał osobowości,
to automatycznie pojawiła się we mnie ogromna sympatia do Keirsey’a. Keirsey jest więc dla mnie swego rodzaju bratnią duszą.

Ogólnie więc myślę, że w przyszłości zapewne idee Keirsey-a będą znajdować wielu zwolenników i fanów.

Co prawda, na mandali charakterów temperamenty i role interakcyjne Keirsey-a, są nieco zagmatwane, jednak w oryginalnej wersji, są one zaprezentowane w sposób prosty, jasny i przejrzysty. Tak jak np. tabela zawierająca m.in. temperamenty Keirsey’s, którą wykorzystałem w tym rozdziale.

Osobiście uważam, że nie ma sensu wartościować teorii osobowości, gdyż w każdej z nich można znaleźć wiele cennych idei.

Wiedza na temat osobowości jest w sumie skomplikowana i bardzo kompleksowa. Dlatego też każdy wkład promujący wiedzę na temat osobowości jest bardzo cenny. Każda z teorii osobowości, będzie bowiem trafiać do innej grupy ludzi. I każda z teorii osobowości będzie się lepiej lub gorzej sprawdzać w jakichś określonych warunkach i okolicznościach. Wyżej opisywane niektóre idee Keirsey-a zapewne będą przydatne dla różnego rodzaju trenerów, dla których ważne jest to, żeby wiedza przez nich przekazywana była możliwie przystępna i zwięzła.

Ogólnie też myślę, że badaczy osobowości można podzielić na dwie grupy:
— tych, którzy uważają, że wiedza o osobowościach nie jest dla każdego i trzeba się z tym pogodzić,
— i tych, którzy uważają, że wiedza o osobowościach może być dla każdego i trzeba zrobić, co się da, aby tak było.

Keirsey prawdopodobnie należał do tej drugiej grupy badaczy.

Na koniec zamieszczę jeszcze jeden schemat. Schemat ten przedstawia warianty ról Keirsey-a na mandali. Te warianty nie są takie popularne jego temperamenty i role interakcyjne. Ale to jest to, co akurat najbardziej lubię w jego teorii, ponieważ „warianty ról” dodatkowo opisują poszczególne miejsca mandali charakterów.

Bibliografia: