26. Światło, wiedza, tu i teraz, różnica, konsekwencja

W poprzednich dwóch rozdziałach prezentowałem ciągi pojęć, które mają obrazować tzw. metody myślenia. Te metody myślenia, pomagają mi opisać dodatkowe punkty odniesienia naszej psychiki.

Te ciągi pojęć, które zaprezentowałem wcześniej, są następujące:

— dolny prawy róg mandali charakterów:

presja, magia, sceptycyzm, nadzieja, alchemia, wpływ

— górny lewy róg mandali charakterów:

uwaga, nastawienie, zaufanie, wiara, skupienie, przekonanie

W tym rozdziale będę kontynuował prezentowanie metod myślenia i przejdę do punktu, który znajduje się w dolnym lewym rogu. W tym miejscu mamy:
— mechanizm przystosowawczo-obronny, którym jest — spostrzeganie,
— i tzw. właściwość żywiołu — sucho.

Oprócz tego mamy tu jeszcze pojęcie, które odnosi się do metod myślenia. Tym pojęciem jest:
— wiedza.

W trakcie rozwijania mandali charakterów do pojęcia „wiedza” dodałem jeszcze kolejne pojęcia. W sumie ciąg pojęć dotyczący metod myślenia, które znajduje się w tym miejscu mandali, wygląda następująco:

światło, wiedza, różnica, tu i teraz, konsekwencja

ŚWIATŁO

Słowo „światło”, postanowiłem umieścić ze względu na Suchy Ogień, który się znajduje w tym miejscu mandali charakterów.

Nazwa typu „Suchy Ogień” brzmi dosyć tajemniczo i zapewne warto tu dodać jakieś słowo naprowadzające na to, o co może się za tą nazwą kryć?

Typ Suchy Ogień, jeśli spojrzymy na mandalę charakterów, znajduje się w obszarze żywiołu Ognia. W tym obszarze mamy trzy typy charakterów:

• Ogień, który jest na środku obszaru, gdzie występuje żywioł Ognia.
• Gorący Ogień, który jest powyżej Ognia.
  Gorący Ogień graniczy z żywiołem Powietrza, dlatego też jest gorący. Tzn. kiedy ogień ma dużo powietrza, to spala się szybciej i jego temperatura jest wyższa. Ogień ten jest więc bardziej gorący.
• Suchy Ogień, który jest poniżej Ognia.
  Suchy Ogień graniczy z żywiołem Ziemi i ma spory dystans do żywiołu Powietrza. Jeśli Suchy Ogień ma mniej powietrza, to spala się wolniej i nie jest taki gorący jak Gorący Ogień. Zatem ogień, który jest w miejscu, gdzie jest Suchy Ogień, jest mniejszy i łagodniejszy. A jeśli jest mniejszy i łagodniejszy, to można lepiej wykorzystywać światło, który daje ten ogień. Między innymi światło ognia daje nam lepsze pole widzenia. Kiedy otoczenie jest dobrze oświetlone, można dokładniej spostrzegać rożne rzeczy. Przy dobrym świetle lepiej można odróżniać od siebie jakieś istotne szczegóły.

Myślę więc, że słowo „światło”, można uznać za coś, co jest bardzo charakterystyczne dla miejsca, gdzie znajduje się typ Suchy Ogień.

Słowo „światło” mówi nam np. o tym, że w tym miejscu jest niejako najjaśniej. W tym miejscu jest najwięcej światła. W przenośni można by powiedzieć, że jest to najbardziej „oświecone” miejsce. Słowo „oświecenie” odnosi się przede wszystkim do kultu rozumu i wiedzy, który występował w ruchu społeczno-kulturalnym w Europie XVIII wieku.

Jeśli zaś mówimy o „oświeceniu”, można też wspomnieć słowo „oświecić”, które ma np. takie znaczenia: szerzyć oświatę, nauczać, pouczać, poinformować kogoś o czymś itd.

Jeśli powiedzieliśmy coś o „oświeceniu” i „oświecaniu”, to można również wspomnieć o słowie „oświata”, które jest upowszechnianiem wiedzy wśród społeczeństwa.

Słowo „światło” kojarzy się jeszcze z „oświetleniem”, które oznaczać może np. instalację świetlną w naszych mieszkaniach lub sposób rozumowania i przedstawiania czegoś.

Słowo „światło” występuje też w wielu zwrotach frazeologicznych, takich jak np.:

Te i inne zwroty związane ze słowem „światło”, mogą nam więc w sumie bardzo dużo powiedzieć o tym, jakimi metodami myślenia możemy kierować się w tym miejscu mandali charakterów.

TU I TERAZ

Następnym zwrotem, który chciałbym dodać do mandali charakterów, jest – „tu i teraz”. Zwrot ten postanowiłem dodać dlatego, że typy charakterów, które znajdują się w tym miejscu mandali, najbardziej potrafią żyć „tu i teraz”. Oznacza to między innymi to, że typy te w największym stopniu potrafią skupiać się na chwili obecnej i miejscu, w którym się aktualnie znajdują. Z tym zaś wiąże się to, że potrafią szybko oceniać i wyciągać rożne wnioski z tego, co aktualnie się dzieje. Następnie, po szybkim wyciągnięciu wniosków, potrafią również szybko podjąć decyzję o jakiejś reakcji dotyczącej aktualnych wydarzeń lub też o podjęciu odpowiednich wg nich niezbędnych i niezwłocznych działań.

W ostatnim czasie zwrot „tu i teraz” staje się coraz bardziej popularny, stosuje się go np. w pedagogice; w psychologii; w różnych życiowych filozofiach; w wielu rodzajach terapii; itp.

Zwrot „tu i teraz” i to, co się z nim wiąże, jest często opisywany w bardzo pozytywny sposób. Często poleca się też stosowanie „tu i teraz” w życiu i kierowanie się tą zasadą w swoim postępowaniu.

Osobiście przy analizowanie kolejnych typów charakterów doszedłem do przekonania, że zasada „tu i teraz”, tak jak większość rzeczy w życiu, ma swoje zarówno pozytywne, jak i negatywne w strony. Jest więc jak narzędzie, które przy realizacji jednych celów będzie bardzo pomocne, a przy innych celach jego używanie przyniesie niewielkie efekty.

Oprócz tego zasada „tu i teraz” ma różny wpływ na różne typy charakteru. Dla jednych typów więc jest korzystna, a dla innych typów może nie być specjalnie przydatna, a czasami nawet będzie miała na nich niekorzystny wpływ, np. wtedy kiedy będzie stosowana w nadmiarze.

I pozostaje jeszcze kwestia tego, że jedne typy potrafią zrobić z zasady „tu i teraz” większy użytek niż inne typy. Typami zaś, które mają zdolność wykorzystywania tej zasady w życiu w największym stopniu i z największym powodzeniem, są Sucha Ziemia i Suchy Ogień.

RÓŻNICA

Skojarzenie ze słowem „różnica” pojawiło się podczas analizowaniu typu charakteru – Sucha Ziemia.

Skąd się właściwie wzięło powiązanie „różnicy” z „Suchą Ziemią”?

Żeby na to pytanie odpowiedzieć, zacznijmy może od skojarzenia symbolicznego. Jeśli wyobrazimy sobie Suchą Ziemię jako jakiś suchy teren, to suchy teren często ma to do siebie, że jest dosyć jednolity i monotonny. Przykładowo takim terenem może być pustynia lub step. Na takim terenie roślinność albo występuje w niewielkim stopniu, albo jest ona mało urozmaicona, np. jest głównie pokryta roślinnością trawiastą. W takim terenie, żeby wypatrzeć coś szczególnego, trzeba być szczególnie wyczulonym na wychwytywanie różnych różnic, czyli jakiś istotnych szczegółów lub jakich cech szczególnych. Np. dla ludzi, którzy żyją w takim terenie, umiejętność wychwytywania istotnych różnic może być ważna do tego, żeby móc przetrwać i funkcjonować w takim miejscu. Przykładowo ważna może być umiejętność znajdowania czegoś do jedzenia lub wypatrywania czegoś do upolowania. Ogólnie na suchej ziemi często jest mniej pożywienia, trzeba więc być bardziej wyczulonym na to, żeby coś do jedzenia znaleźć, np. wtedy, kiedy podąża się gdzieś w poszukiwaniu jakiegoś pożywienia roślinnego lub podąża się za tropem jakiejś zwierzyny, którą chce się upolować.

Kiedy podąża się gdzieś w poszukiwaniu czegoś do zjedzenia, trzeba być też odpowiednio przygotowanym, czyli przede wszystkim mieć ze sobą to, co niezbędne, gdyż nie wiadomo jak długo będą trwały poszukiwania? Nie można też mieć zbyt dużo bagażu, gdyż wtedy będziemy poruszać się wolniej i szybciej będziemy się męczyć. Nieodpowiedni ekwipunek i nadmierny bagaż może więc robić różnicę, przez którą można się spotkać z niepowodzeniem.

Życie na suchej ziemi wymaga więc umiejętności wychwytywania różnego rodzaju istotnych różnic lub szczegółów.

Wyłapywanie różnic wymaga też często maksymalnego skupienia na chwili obecnej i na miejscu, gdzie się znajdujemy. Trzeba być więc skupionym na wyżej już wspomnianym – „tu i teraz”, żeby nic istotnego i ważnego dla nas nie umknęło naszej uwadze. Jest tak między innymi dlatego, że jeśli nadarzy się jakaś okazja do zrobienia czegoś, na co czekaliśmy, to trzeba szybko podjąć odpowiednią decyzję i to zrobić, ponieważ potem nie wiadomo jak długo trzeba będzie czekać na następną okazję i szansę.

Takie cechy jak umiejętność skupiania na „tu i teraz” oraz na wychwytywania istotnych różnic, posiada w dużym stopniu typ charakteru Sucha Ziemia. Typ ten ma w tym zakresie niejako naturalne zdolności.

Przed chwilą powiedziałem, jak tego typu zdolności mogą być przydatne na terenie, gdzie jest sucha ziemia. W takim razie warto byłoby powiedzieć jeszcze, jak te zdolności mogą się przejawiać w typowym życiu? W tym momencie interesuje nas przede wszystkim umiejętność na skupieniu się na różnicach, która może objawiać się na następujące sposoby:

• Wychwytywanie czyichś błędów i niedociągnięć.
  Np. w rywalizacji z kimś często o sukcesie decyduje wychwycenie czyichś błędów, niedociągnięć, luk, niezabezpieczonych odpowiednio miejsc i przejść itp.
• Znalezienie jakiegoś czyjegoś błędu, do którego można by się „przyczepić”.
  Znalezienie u kogoś jakiegoś błędu albo znalezienie czegoś, co komuś w danej chwili brakuje, może nam dać przewagę nad tym kimś. Znalezienie więc w kimś różnic i braków, może pozwolić przejąć nad tym kimś kontrolę lub przynajmniej pozwoli na manipulowanie nim.
• Bycie kimś niezwyczajnym i wyróżniającym.
  Bycie kimś niezwyczajnym, nietuzinkowym, niepospolitym, niezwykłym, rzadkim, szczególnym, unikatowym itd., wymaga często umiejętności podkreślenia w sobie jakiś istotnych różnic, które odróżniają nas od innych.
• Bycie charakterystycznym i wyróżniającym się.
  Jeśli chcemy być bardzo charakterystyczni i wyróżniający się, musimy podkreślić coś, czym odróżniamy się od innych. Jeśli nas na pierwszy rzut oka nic nie wyróżnia, to jakieś różnice musimy wymyślić lub w sobie odnaleźć, żeby móc robić coś, co będzie się wyróżniało.
• Odkrycie czegoś nowego dzięki znalezieniu czegoś wyróżniającego się.
  Odkrycie czegoś często polega na znalezieniu jakieś różnicy lub szczegółu, którego nikt wcześniej nie zauważył.
• Bycie gustownym poprzez dbałość o różnice.
  Często dobry gust wiąże się z umiejętnością uchwycenia istotnych różnic, które mają wpływ na jakiś całokształt. Stwierdzenie też czy coś jest lepsze lub gorsze zależy często od jakiś małych różnic pomiędzy czymś jednym a drugim. Różnica ta często wiąże się z uchwyceniem tego, co jest: niezwykłe i niepowtarzalne; co jest wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju; co ma wyszukany i niepowtarzalny styl. A wyszukany i niepowtarzalny styl wiąże się z dobrym gustem.
• Przetrwanie w jakiejś sytuacji zależne od wychwycenia różnic.
  Taki motyw występuje często w filmach, kiedy bohaterowie filmów zauważają jakiś szczegół, na który jego przeciwnik nie zwrócił uwagi lub zauważają jakiś słaby punkt przeciwnika. Dzięki temu mogą oni to wykorzystać i wybrnąć z jakiejś opresji. Oprócz tego uchwycenie jakiejś różnicy w otaczającym środowisku może pomóc przewidzieć lub uchronić przed zbliżającym się niebezpieczeństwem, np. zauważenie czegoś, co jest nie w porządku, co jest podejrzane, co jest inne niż zazwyczaj, co nie pasuje do otoczenia i sytuacji, zauważenie czegoś w zachowaniu kogoś, co jest podejrzane itp. Np. w wielu filmach można zobaczyć, że takie umiejętności pomagają przewidzieć i odkryć, co planuje i robi jakiś przestępca, wróg, przeciwnik. Przykładem bohatera filmowego, który wykorzystuje wyłapywanie różnych szczegółów i różnic, żeby przetrwać lub poradzić sobie w jakiejś sytuacji są np.: aktor Bruce Willis występujący jako John McClane w serii filmów „Szklana Pułapka” („Die Hard”) oraz aktor Eddie Murphy występujący jako Axel Foley w serii filmów „Gliniarz z Beverly Hills” („Beverly Hills Cop”).
• Wychwytywanie różnic pomocne w różnych zajęciach i zawodach.
  W normalnym życiu dostrzeganie różnic i szczegółów też oczywiście może być bardzo pomocne, żeby sobie poradzić w różnych życiowych sytuacjach i problemach. Umiejętność ta przydaje się również przy wykonywaniu wielu prac, zajęć i zawodów. Np. w pracach z ludźmi dzięki temu można wyłapać różne niuanse i szczegóły, dzięki którym można pomóc innym ludziom lub obsłużyć ich w odpowiedni sposób. To zaś może się przełożyć na sukcesy w danej pracy lub zawodzie. Równie dobrze umiejętność wyłapywania niuansów i szczegółów, może być też wykorzystywana do tego, żeby komuś skutecznie zaszkodzić oraz przeszkodzić lub ubiec w zrobieniu czegoś.
• Wyróżnienie jako docenianie.
  Wyróżniamy kogoś, kiedy chcemy kogoś docenić, czyli robimy kogoś lepszym od innych lub uznajemy, że ktoś ma przewagę w czymś nad innymi. Np. wyróżniamy poprzez danie komuś: nagrody, dobrej oceny, pochwały itp. W sumie więc takim postępowaniem robimy różnicę pomiędzy jednymi ludźmi a drugimi lub też dzielimy ludzi na różne: grupy, rodzaje, kategorie, poziomy itp.
• Różnica jako coś pozytywnego lub negatywnego.
  Często różnice, szczegóły i detale stanowią prawdziwą różnicę, czyli wyróżniają coś w pozytywny sposób. Mówimy wtedy np., że „coś jest dopracowane w każdym szczególe, detalu” lub „coś jest dopracowane do najmniejszych szczegółów”. Wyróżniać coś może się również w negatywny sposób, czyli wtedy kiedy jakaś bardzo istotna różnica lub szczegół nie został dopracowany i przez to w negatywny sposób „rzuca się w oczy” lub ma niekorzystny wpływ na jakieś wydarzenia. Wówczas mówi się np., że „diabeł tkwi w szczegółach”. Podkreślanie różnic jest wykorzystywane często w reklamach, poprzez to, że sugeruje się np., że jakiś produkt zrobi i wywoła taką pozytywną różnicę, która wyróżni nas spośród tłumu lub zapewni nam jakieś wyróżniające nas korzyści i sukcesy.
• Błąd jako różnica.
  Błąd jest to rzecz, która odejmuje nam coś, np. odejmuje nam jakieś punkty lub procenty, obniża naszą ocenę itp. Nadmierna ilość błędów może uniemożliwić nam zdanie egzaminu lub zaliczenie jakiegoś testu. W życiu też za popełnianie błędów możemy dostawać różne kary, np. kary finansowe, przez które zostaną mam odjęte pieniądze, które wcześniej zarobiliśmy.
  Ogólnie więc mówiąc, często mamy do czynienia z odejmowaniem, a odejmowanie w matematycznym sensie jest różnicą.

Oprócz powyższych przykładów dotyczących różnicy, o różnicy mówią też różne zwroty frazeologiczne, jak np.:

KONSEKWENCJA

Konsekwencja ogólnie mówiąc, jest:

• systematycznym dążeniem do celu, przy którym trzymamy się ciągle tych samych zasad,
• skutkiem jakiegoś, dążenia, działania, zdarzenia, stanu itp.
• następstwem trwania przy jakimś stanowisku czy pozycji, sposobie postępowania itp.

Myślę, że powyższe znaczenia słowa „konsekwencja” wiążą się ze zwrotem „tu i teraz”.

Jest tak bowiem:

• „Tu i teraz” pomaga nam w dążeniu do celu. Dzięki większemu skupieniu na „tu i teraz” bardziej skupiamy się na teraźniejszości i tym, co robimy.
• Zbytnie skupienie się na „tu i teraz” może wywołać różne miłe i niemiłe konsekwencje naszych działań.
• Zbytnie skupienie się na „tu i teraz” pozbawia nas też spojrzenia z szerszej perspektywy i dlatego, możemy być uparci. Przez upór możemy trzymać się bardzo mocno jakiejś pozycji, stanowiska, sposobu postępowania itp. Takie uporczywe trzymanie się czegoś może dalej przynieść różne chciane i niechciane przez nas konsekwencje.

Wychodzi więc na to, że skupienie się na „tu i teraz”:
— z jednej strony często pozbawia nas patrzenia na to, co robimy z szerszej perspektywy,
— z drugiej strony jednak skupienie się na „tu i teraz” pomaga nam bardziej skupić się na teraźniejszości. A zatem kiedy skupiamy się na „tu i teraz” myślenie o czymś z szerszej perspektywy, nas nie rozprasza.

W sumie dzięki skupieniu na teraźniejszości łatwiej jest być bardziej konsekwentnym w tym, co robimy. Jednak brak spojrzenia z szerszej perspektywy może się też wiązać z różnymi konsekwencjami. Tzn.:
— Z jednej strony konsekwencja i determinacja mogą przynieść nam wiele korzyści czy mogą pomóc nam w realizacji jakichś planów, zamierzeń, potrzeb itp.
— Z drugiej strony zbyt konsekwentne i zdeterminowane działania mogą nam zaszkodzić. Zresztą nie tylko nam, ale również i innym, z którymi nasze działania są powiązane. W sumie więc nasze konsekwentne działania mogą nas i innych narazić na różne niemiłe konsekwencje.

Co ciekawe, skupienie się na „tu i teraz” często pomaga nam również w unikaniu wielu problemów. Przykładowo, dzięki dużemu zaangażowaniu w to, co jest „tu i teraz”, możemy bardziej skupić się na tym, co się teraz dzieje i bardziej skutecznie możemy omijać ewentualne konsekwencje naszych działań. Oczywiście wszystkich konsekwencji nie uda się uniknąć i od czasu do czasu, jakieś konsekwencje trzeba będzie ponosić.

Jako podsumowanie powyższych rozważań na temat pojęcia „konsekwencja”, użyję symbolicznego odniesienia.

Na mandali charakterów pojęcie „konsekwencja” znajduje się w miejscu, gdzie jest Sucha Ziemia. W sensie symbolicznym zaś Sucha Ziemia jest stała, zwarta, solidna, jednolita itp. Myślę, że te cechy Suchej Ziemi pasują do pojęcia—konsekwencja.

WIEDZA

„Wiedza” wiąże się z wykorzystaniem „tu i teraz”. Jest tak dlatego, gdyż dobrze jest mieć, że tak powiem, odpowiednią i gotową do użycia wiedzę na różne tematy. Wówczas można wykorzystać taką wiedzę od razu, bez zbędnej zwłoki i z możliwie małym zaangażowaniem. Tzn. z możliwie małym zaangażowaniem: środków, nakładów pracy i energii, włożonego wysiłku, czasu itp. Posiadana wiedza zatem ma to do siebie, że można ją wykorzystywać już teraz, czyli np. wtedy, kiedy nadarza się jakaś okazja, którą warto wykorzystać.

„Wiedza” jest więc jak narzędzie, dzięki któremu szybko „tu i teraz” możemy coś zrobić.

I tak pokrótce wygląda opis pojęć odnoszących się do metod myślenia, którymi kierujemy się w punkcie mandali charakterów znajdującym się w jej dolnym lewym rogu. W sumie ciąg tych pojęć przedstawia się następująco:

światło, wiedza, tu i teraz, różnica, konsekwencja

Nanieśmy więc powyższy zestaw pojęć na schemat pomocniczych punktów odniesienia naszej psychiki.

Bibliografia: