24. Presja, magia, nadzieja, sceptycyzm, alchemia, wpływ.


W tym rozdziale kontynuuję opisywanie dodatkowych punktów odniesienia naszej psychiki.

W poprzednim rozdziale opisywałem tzw. metody myślenia. Do wprowadzenia metod myślenia do mandali charakterów zainspirował mnie Lionel Snell (używający m.in. pseudonimu Ramsey Dukes) swoją książką zatytułowaną „Esej o magii, jej podstawach, rozwoju i miejscu we współczesnym życiu, S.T.C.M.O”.

W trakcie rozwoju mandali charakterów do metod myślenia dodawałem kolejne pojęcia. W tym rozdziale przedstawię pojęcia, które dotyczą obszaru introwersji, czyli metody myślenia, jaką jest
— magia (czy nadzieja).

„Nadzieja” pojawiła się obok „magii”, gdyż w życiu te pojęcia są często ze sobą powiązane.



Myślę, że warto się jeszcze raz przyjrzeć słowu „magia”, gdyż słowo to dla wielu czytelników może być kontrowersyjne i może budzić wiele wątpliwości.

Słowo „magia” na pierwszy rzut oka może wydawać się nie do końca odpowiednim słowem, do pracy zajmującej się osobowościami człowieka, gdyż często kojarzone jest ono z takim ludźmi jak: bajkopisarze, sztukmistrzowie, iluzjoniści, wróżbici, alchemicy itp. Okazuje się jednak, że umiejętności i odkrycia tych ludzi były przydatne w bardzo wielu dziedzinach życia oraz bardzo przyczyniły się do rozwoju ludzkości. Z powyższych magicznych dziedzin prawdopodobnie najlepiej można to zobaczyć na przykładzie alchemii. Żeby to zaprezentować, posłużę się paroma cytatami. Oto pierwszy z nich.


Cztery żywioły są wszechobecne w świecie starożytnym i wyglądają niemal identycznie w Europie, Azji, Afryce, a nawet obu Amerykach (w Chinach było ich pięć: woda, ogień, drewno, metal i ziemia). Cyfrę cztery zasadniczo łączono ze światem i rzeczywistością materialną, w której istnieją cztery kierunki świata, cztery wymiary i cztery pory roku.

Arystoteles posunął tę koncepcję krok dalej, wprowadzając cztery właściwości: sucho, wilgotno, gorąco i zimno. Każdy żywioł posiada dwie cechy: ziemia jest sucha i zimna, woda zimna i mokra, powietrze mokre i gorące, a ogień gorący i suchy. Jak widać, każde dwa kolejne żywioły mają jedną cechę wspólną; każdy element można więc zmienić w inny, który ma tę samą cechę, za pomocą manipulacji różniącą je cechą. Sądzono, że w ten sposób substancje mogą przechodzić z jednego żywiołu w drugi w ciągłym cyklu. Teoria Arystotelesa stała się podstawą wiary alchemików w możliwość transmutacji materiałów.

Źródło:
Rosemary Ellen Guiley
Sennik. Symbole i interpretacja
Wydawnictwo: Świat Książki. 2002.

Ostatnie zdanie z powyższego cytatu mówi o tym, że alchemicy, opierając się na koncepcji, zaproponowanej przez Arystotelesa wierzyli, że jest możliwa transmutacja materiałów.

Najbardziej chyba znanymi pracami alchemików są ich próby wytwarzania złota. Próby te, jak wiadomo, kończyły się niepowodzeniem, a sami alchemicy byli często postrzegani jak jacyś nawiedzeni naukowcy czy nawet jak szarlatani rzucający różne przedziwne zaklęcia. Alchemicy jednak nie tym się zajmowali, alchemia bowiem była w istocie bardzo skomplikowaną i zaawansowaną dziedziną wiedzy. Mówi o tym np. następny cytat.


Historycy zmieniają zdanie o alchemikach. Podczas spotkania American Association for Advancement of Science chemik i historyk, Lawrence Principe z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa podkreślał, że dopiero przed 30 laty w Isis, renomowanym piśmie dotyczącym historii nauki, zaczęły pojawiać się artykuły o alchemii. Wcześniej istniał zakaz publikowania na ten temat.

Zdaniem Principe'a przez wiele dziesięcioleci na złą opinię o alchemikach wpłynęli szarlatani, który w XIX wieku, ubrani w komiczne stroje, zarabiali na naiwnych rzucając zaklęcia czy produkując "cudowne leki".

Tymczasem alchemię powinno się uznać za prekursorkę nowoczesnej chemii. Co prawda alchemikom nie udało się zamienić ołowiu w złoto, czego oczekiwali od nich władcy chcący zapełnić puste skarbce, jednak mają oni na swoim koncie wiele ważnych osiągnięć.

William Newman z Univeristy of Indiana twierdzi, że działania alchemików można uznać niemal za technologie chemiczne. Prowadzili oni bowiem eksperymenty, w których sprawdzali różne teorie dotyczące właściwości minerałów czy metali. Alchemicy prowadzili analizy składu metali, rafinowali sole, produkowali szkło, pigmenty, ceramikę, nawozy sztuczne, kosmetyki i lekarstwa. Do ich osiągnięć należy zaliczyć udoskonalenie procesu destylacji, dzięki czemu powstawały silne kwasy służące im później do pozyskiwania metali z rud.

Źródło:
Autor fragmentu: Mariusz Błoński
http://kopalniawiedzy.pl/alchemia-chemia-historia,12592

Jeden z wykładów wspomnianego w powyższym cytacie William-a Newman-a, można również zobaczyć w internecie, tzn. dostępny jest jego wykład o jednym z wielkich alchemików, którym był... Izaac Newton.
Źródło: http://www.youtube.com/watch?v=NUhL1cli4ug


Dla tej pracy najbardziej cenna jest w alchemii jej bogata symbolika.

Osobiście jestem zafascynowany pracami Junga. Jung zaś był między innymi zafascynowany alchemią. Można to usłyszeć np. we fragmencie wywiadu z Jungiem.
Źródło: http://www.youtube.com/watch?v=FfNKdI6iPJE

Lub przeczytać w różnych w publikacjach jak np. w poniższym cytacie.


Obszerna literatura dotycząca alchemii, doprowadziła Junga do przekonania, że alchemicy zajmowali się przeważnie procesami psychologicznymi, wyrażanymi w pseudochemicznym języku symbolicznym. Kiedy odkrył, że wiele z sennych symboli jego pacjentów, pokrywa się z symbolami alchemików, poświęcił studiom alchemii ostatnie lata życia. Podczas swoich badań, doszedł do przekonania, że alchemia to niezwykle złożony system symboli, które można połączyć z archetypami kolektywnej podświadomości [ 1 ] oraz procesami indywiduacji [ 2 ]. Zdaniem Junga aspekt alegoryczny alchemii wysuwa się na plan pierwszy. Co prawda, alchemicy całkiem poważnie zajmowali się procesem produkcji złota, chodziło jednak o to, aby poznać samą istotę przemian chemicznych, ponieważ była ona odzwierciedleniem równolegle przebiegającego procesu psychicznego, który można było wyprojektować na nieznaną chemię.

Źródło:
Autor fragmentu tekstu: Ilona Wojtarowicz.
www.racjonalista.pl/kk.php/s,5764

Myślę zatem, że słowa „magia” i „alchemia” w sensie symbolicznym są bardzo przydatne do opisywania typów charakterów człowieka i w ogóle opisywania naszej psychiki.


W związku z charakterami człowieka myślę, że do słów „magia” i „alchemia” można dodać słowa „wpływ” i „impresja” (czy „presja”). Tzn. uważam, że:
— w związku z „alchemią” można mówić o „wpływie”,
— a w związku z „magią” można mówić o „impresji” (czy „presji”).


Dzięki „alchemii” możemy mieć wpływ na kogoś, na siebie, czy na innych. Np. dzięki sposobowi działania, który jest podobny do sposobu pracy alchemików, możemy zrobić coś ciekawego i pożytecznego dla siebie i innych. Możemy też siebie i innych lepiej zrozumieć dzięki odkrywaniu symboliki alchemii. Alchemia bowiem bazowała na odkryciach starożytnych filozofów i rozwijała ich idee.


Dzięki „magii” możemy zrobić na innych duże „wrażenie”. Kiedyś mówiło się też, że można zrobić dużą „impresję”. Jeszcze 100 lat temu w Polsce słowo „impresja” było używane. Oznaczało ono:


Impresja:
wrażenie, nacisk, wywarcie wpływu.
Źródło:
Michał Arct
Słowniczek wyrazów obcych
Wydanie trzecie powiększone, 1899.
Wydawnictwo: Michała Arcta.
https://pl.wikisource.org/wiki/M._Arcta_Słowniczek_wyrazów_obcych/całość

Słowo „impresja” jest bardziej wieloznaczne niż słowo „wrażenie”. „Impresja” więc bardziej by mi pasowała do opisania słowa „magia”.

W każdym razie ludzie, którzy starają się używać magii w stosunkach międzyludzkich, starają się wywierać na innych „impresję”. W pewnym sensie robią oni to jak jacyś magicy czy iluzjoniści, którzy dzięki temu, co robią i co mówią, starają się wywrzeć na innych silną „impresję”.

Obecnie używamy słowa, które pochodzi od „impresji”, czyli „impresjonizm”. Impresjonizm to kierunek w sztuce, który miał właśnie za zadanie wywierać na ludzi dużą „impresję”. Innymi słowy, impresjonizm niejako w sposób magiczny wywiera na innych silną „impresję”.

Słowo „impresja” jest używane np. w języku hiszpańskim, francuskim i angielskim. Np. w języku angielskim to „impression”. W języku angielskim jest też popularne słowo „impact”, które oznacza duże oddziaływanie na innych, które ma pozostawić po sobie jakiś trwały efekt.

Skoro w języku polskim słowa „impresja” już nie funkcjonuje, to użyłem obecnie używanego słowa „presja”, które oznacza:


presja
«oddziaływanie na kogoś mające go skłonić lub zmusić do czegoś»: Wywierać na kogoś presję. Ulec presji.
Źródło:
Multimedialne słowniki języka polskiego PWN. Wersja 1.0.
Wydawnictwo Naukowe PWN SA

W trakcie rozwoju mandali charakterów do powyższych słów, czyli: „presja”, „magia”, „nadzieja”, „alchemia” i „wpływ”, postanowiłem dodać jeszcze jedno słowo. Tym słowem jest „sceptycyzm”.

„Sceptycyzm” umieściłem dlatego, że słowo to podkreśla opozycję do jednego ze słów, które znajduje się po drugiej stronie mandali, czyli do słowa „wiara”. W sumie więc:

  • wiara wiąże się z ekstrawersją,
  • a sceptycyzm wiąże się z introwersją.

Słowo „sceptycyzm” pochodzi z języka greckiego (gr. σκεπτικός, skeptikos, łac. sceptici – wątpiący, rozważający) i wiąże się ono ze szkołami filozoficznymi starożytnej Grecji. Sceptycyzm od czasów starożytnych jest ciągle rozwijany. Występuje wiele jego odmian i nurtów. Trudno byłoby nawet pokrótce wszystkie odmiany sceptycyzmu opisać. Dlatego wspomnę jedynie definicję ze słownika języka polskiego PWN:


1. «powątpiewający stosunek do czegoś»
2. «kierunek filozoficzny głoszący niemożliwość osiągnięcia wiedzy pewnej i uzasadnionej»
Źródło:
Multimedialne słowniki języka polskiego PWN. Wersja 1.0. Wydawnictwo Naukowe PWN SA
Strona internetowa: https://sjp.pwn.pl/szukaj/sceptycyzm.html

A zatem ze słowem „sceptycyzm” między innymi wiąże się słowo „wątpliwość”.

Często o ludziach, którzy w coś nie wierzą, mówi się, że:
— wątpią, powątpiewają, są ogarnięci wątpliwościami,
— rozważają różne za i przeciw, rozważają różne ewentualności,
— powstrzymują się od wydania opinii na jakiś temat,
— nie są skłonni do szybkiego poparcia jakichś racji, prawd, zaleceń, przykazań, rad, poleceń, nakazów,
— itp.


Myślę, że bardzo ciekawe jest tutaj to, że wyżej wspomniane „wątpliwości” czy „sceptycyzm”, wiąże się z „nadzieją”. „Nadzieja” również znajduje się w tym miejscu mandali i między innymi mówiłem o niej w poprzednim rozdziale.

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że osoby sceptyczne, raczej nie mają zbyt wiele nadziei. Jednak jeśli się bardziej nad tym zastanowić, to można dojść do wniosku, że istnieje bardzo ciekawa zależność pomiędzy nadzieją a sceptycyzmem. Tzn., żeby wiedzieć, w czym warto pokładać nadzieję, to warto być sceptycznym. Dzięki sceptycyzmowi bowiem nie będziemy pokładać nadziei w czymś, co może się nie spełnić.


W sumie w trakcie rozwoju mandali charakterów utworzyłem zestaw pojęć, które myślę, opisują punkt odniesienia naszej psychiki, o którym piszę w tym rozdziale. Tzn. punkt gdzie jest między innymi mechanizm przystosowawczo-obronny, którym jest – introwersja. Ten zestaw pojęć to:


presja, magia, sceptycyzm, nadzieja, alchemia, wpływ


Na naszym schemacie czterech pomocniczych punktów odniesienia naszej psychiki powyższy zestaw będzie się prezentował następująco. Proszę spojrzeć na dolny prawy róg.





Jacek BŁACH


Bibligrafia:

Błoński Mariusz (2011-02-25)
Zmienia się opinię o alchemikach
Źródło:
http://kopalniawiedzy.pl/alchemia-chemia-historia,12592

Guiley, Rosemary Ellen (2002)
Sennik. Symbole i interpretacja (str. 109)
Wydawnictwo: Świat Książki

Impresja – definicja
Michał Arct
Słowniczek wyrazów obcych
Wydanie trzecie powiększone, 1899.
Wydawnictwo: Michała Arcta.
https://pl.wikisource.org/wiki/M._Arcta_Słowniczek_wyrazów_obcych/całość

Jung, Carl Gustaw
C.G.Jung Alchemy and how to predict the future
Źródło:
http://www.youtube.com/watch?v=FfNKdI6iPJE

Presja – definicja
Multimedialne słowniki języka polskiego PWN (program komputerowy) Wersja 1.0.
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe PWN SA
Strona internetowa: https://sjp.pwn.pl/szukaj/sceptycyzm.html

Newman, William R.
William R. Newman on Why Did Isaac Newton Believe in Alchemy
Żródło: YouTube:
http://www.youtube.com/watch?v=NUhL1cli4ug

Wojnarowicz, Ilona
Symbole alchemii – interpretacja według Carla Gustava Junga
Źródło: Racjonalista:
http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,5764
Proszę zwrócić uwagę na to, że teksty i ilustracje mojego autorstwa (Jacek Błach) w rozdziałach, w których opisuję teorię mandali charakterów (Mandala Charakterów — Teoria) są na licencji:
CC0 1.0 Universal
Dla tekstów i ilustracji innych autorów, które cytuję w moich pracach, mogą obowiązywać dodatkowe ograniczenia.