19. Introwersja i ekstrawersja

W poprzednim rozdziale napisałem, że miałem wiele dylematów związanych z mechanizmami przystosowawczo-obronnymi. Tzn. miałem poczucie, że tak właściwie ciągle nie wiem, o co chodzi z tymi mechanizmami?

Te mechanizmy to:

• introwersja,
• ekstrawersja,
• spostrzeganie (abstrakcja),
• osądzanie (empatia).

Zacznijmy może od pierwszych dwóch mechanizmów, czyli od introwersji i ekstrawersji.

Obecnie potocznie:
— osobę ekstrawertyczną określa się jako otwartą i gotową do współpracy,
— osobę introwertyczną zaś jako zamkniętą w sobie i wycofaną.

Niestety takie rozumienie tych pojęć jest dalekie od oryginału.

A dlaczego jest dalekie od oryginału?

W książce Junga „Typy psychologiczne” znalazłem kilka określeń dotyczących introwersji i ekstrawersji. (Więcej na ten temat piszę w aktualizacji 1.25). Te określenia są następujące:

1. Mechanizmy przystosowawcze i obronne.
2. Mechanizmy psychiczne.
3. Ogólne postawy.
4. Formy reakcji psychicznych.
5. Przeciwstawne ruchy libido, (czyli energii psychicznej). Tzn.:
   • przy ekstrawersji kierujemy naszą energię ku przedmiotowi, czy do świata zewnętrznego, czyli
     — traktujemy priorytetowo to, co dzieje się w naszym zewnętrznym świecie,
     — a odkładamy to, co dzieje się wewnątrz nas.
   • przy introwersji zaś kierujemy naszą energię ku podmiotowi, czy ku samym sobie, czyli do świata wewnętrznego, a zatem:
     — traktujemy priorytetowo to, co dzieje się w naszym wewnętrznym świecie,
     — a odkładamy to, co dzieje się w naszym otoczeniu.

I do powyższych określeń myślę, że warto dodać następujące zdanie Junga:

Zatem przede wszystkim introwersja i ekstrawersja nie są cechami charakteru. Ekstrawersja i introwersja są: mechanizmami (postawami, reakcjami, ruchami libido), które mogą być dowolnie włączane i wyłączane.

No dobrze, ale co to właściwie znaczy?

Na szukanie innego spojrzenia na introwersję i ekstrawersję poświęciłem jakiś czas.

Początkowo próbowałem znaleźć jedno słowo, ewentualnie dwa, jednak trudno pojęcia introwersji i ekstrawersji aż tak bardzo skondensować. Postanowiłem więc użyć trochę więcej słów.

Pierwsze dwa pojęcia wynikały bezpośrednio z rozważań Junga, który mówiąc o introwersji i ekstrawersji, wielokrotnie odnosi się do dwóch terminów. O tych terminach już wyżej wspomniałem i są nimi „podmiot” i „przedmiot”. Konkretnie Jung często:
— mówiąc o introwersji łączy ją z podmiotem,
— a mówiąc o ekstrawersji łączy ją z przedmiotem.

Skoro tak, to myślę, że słowa „podmiot” i „przedmiot” możemy potraktować, jako pierwsze terminy, które umieścimy w definicjach introwersji i ekstrawersji.

Poniżej zatem przedstawiam tabelę, gdzie zamieściłem „podmiot” i „przedmiot” jako pierwsze elementy definicji introwersji i ekstrawersji.

Teraz możemy zapytać, a co to właściwie jest „przedmiot” i „podmiot”?

Żeby na to odpowiedzieć, najprościej będzie zajrzeć do słownika:

Wg Junga zatem:

• przy introwersji kierujemy swoją energię ku podmiotowi.
• a przy ekstrawersji kierujemy swoją energię ku przedmiotowi.

W poprzednim rozdziale mówiłem też, że introwersja i ekstrawersja to:

• źródła energii – wg systemu osobowości Katharine Cook Briggs i Isabel Briggs Myers,
• jakości zdolne do działania – wg teorii Arystotelesa.

W pewnym sensie można więc powiedzieć, że podmiot i przedmiot mogą motywować nas do działania, (czy mogą one uruchamiać źródło naszej energii).

I tu może powstać pytanie, do czego konkretnie przedmiot i podmiot może nas motywować?

Żeby na to odpowiedzieć, postanowiłem skojarzyć podmiot i przedmiot z dwoma następnymi pojęciami. Tzn.

• podmiot z pojęciem — relacja,
• a przedmiot z pojęciem — sprawa.

Wg słownika „sprawa” to:

Myślę, że powyższe definicje pokazują, że sprawa w naturalny sposób wiąże się z przedmiotem.

Z kolei „relacja” wg słownika ma takie znaczenia.

Uważam, że „relacja” dobrze wiąże się z „podmiotem”. Jeśli bowiem mamy do czynienia z „podmiotem” to często również mamy do czynienia z jakąś „relacją”. Np. relacją pomiędzy ludźmi, zwierzętami, roślinami, przedmiotami, pojęciami, ideami, miejscami, zdarzeniami itd.

W tych przykładach „podmiot” może być traktowany zarówno w dosłownym, jak i przenośnym sensie. Podmiotem może być bowiem również jakaś „przedmiot”, jeśli nadamy mu cechy „podmiotu”. Dlatego też pomiędzy przedmiotami i podmiotami mogą występować różne relacje. A relacje mogą mieć na nas jakiś wpływ. Np. zegarek, który dostaliśmy w prezencie, może mieć dla nas wartość sentymentalną i może wywoływać w nas różne emocje. I dalej możemy więc powiedzieć, że pomiędzy tym zegarkiem a nami występuje relacja.

Podsumowując, różne sprawy i relacje zachodzą pomiędzy przedmiotami i podmiotami.

W takim razie dopiszmy „sprawę” i „relację” do definicji introwersji i ekstrawersji.

Jeśli chodzi o „relację” i „przedmiot” to do użycia tych pojęć zainspirowała mnie też socjonika.

Przypomnę, że socjonika, jest to system osobowości stworzony przez Litwinkę, Aušrę Augustinavičiute, która tworząc swoją teorię, opierała się przede wszystkim na typologii Junga oraz na pojęciu metabolizmu informacyjnego wprowadzonego przez polskiego psychiatrę Antoniego Kępińskiego.

W socjonice zatem występuje również podział na introwersję i ekstrawersję. W socjonice jednak podejście do tych pojęć jest inne niż u Junga.

Socjonika jest między innymi skupiona na przetwarzaniu informacji (czyli metabolizmie informacyjnym). I jednym ze sposobów przetwarzania informacji jest grupowanie ich:
— na obiekty (czyli pojedyncze informacje, czy wiele informacji tego samego rodzaju),
— i na relacje pomiędzy obiektami (czyli jakieś związki i zależności pomiędzy poszczególnymi informacjami, czy grupami podobnych informacji).

Przykładowo:
— obiektem (informacją) może być jabłko, czy wiele jabłek tego samego gatunku,
— relacją może być stwierdzenie, że wszystkie jabłka są czerwone i że należą one do tego gatunku.

To jest oczywiście prosty przykład, jednak w podobny sposób możemy porządkować również nie tylko materialne obiekty, ale również obiekty niematerialne, jak np. jakieś pojęcia, idee, problemy, sprawy, zadania, cele, zainteresowania itd.

Jeśli zatem informacją jest np. pojęcie, jakim jest „problem” to:

• możemy go potraktować jako obiekt (czy przedmiot), naszych działań, czyli np., możemy rozważać:
  — do jakiej kategorii problemów dany problem należy,
  — do jakich innych problemów jest podobny,
  — jakie należy mieć nastawienie do tego,
  — jak bardzo musimy się w to zaangażować,
  — czy wymaga to naszej większej czy mniejszej uwagi,
  — czy możemy ten problem rozwiązać sami, czy potrzebujemy do tego pomocy innych,
  — czy możemy polegać na naszych zdolnościach (lub zdolnościach innych) przy rozwiązywaniu tego problemu,
  — czy dany problem jest trudną czy łatwą sprawą do załatwienia,
  — itp.
• możemy też potraktować „problem” jako relację, czyli np., możemy rozważać:
  — jak ten problem na nas wpływa,
  — jakie skutki może ten problem wywołać,
  — co możemy zyskać, a co stracić mając do czynienia z tym problemem,
  — czy należy ten problem potraktować poważnie, czy potraktować go ulgowo, czy może całkiem go zlekceważyć,
  — czy do rozwiązania tego problemu możemy wykorzystać jakieś nasze doświadczenia z rozwiązywania jakichś innych problemów,
  — itp.

Patrząc na powyższe rozważania, można przyznać socjonice rację, że faktycznie mamy tu do czynienia z przetwarzaniem (czy metabolizmem) informacji.

Zresztą spojrzenie na nasze myślenie, jak na przetwarzanie (czy metabolizm) informacji, daje nam zupełnie inne spojrzenie na proces naszego myślenia. Mam na myśli to, że tworzy to pewien dystans. Tzn. samo uświadomienie sobie, że nasze myślenie jest przetwarzaniem czy trawieniem informacji, pozwala nam spojrzeć na nasze myślenie z dystansu. Przeważnie jesteśmy bardzo zaangażowani w nasze myślenie i nie przychodzi nam do głowy to, że na nasze myślenie można spojrzeć z dystansu. I patrząc z dystansu, możemy jeszcze analizować to myślenie. Trzeba tu przyznać, że idea metabolizmu informacyjnego Antoniego Kępińskiego jest w sumie bardzo prosta, odkrywcza i głęboka. Daje to faktycznie zupełnie nowy punkt widzenia (czy nową perspektywę) na nasze myślenie.

Twórczyni socjoniki Aušra Augustinavičiute, aby analizować nasz metabolizm informacyjny, wyróżniła tzw.
— elementy metabolizmu informacyjnego (w skrócie elementy informacyjne).

Tych elementów jest osiem:

1. Ekstratyczna intuicja
2. Introtyczna intuicja
3. Ekstratyczna sensoryka
4. Introtyczna sensoryka
5. Ekstratyczna logika
6. Introtyczna logika
7. Ekstratyczna etyka
8. Introtyczna etyka

Zapewne dla czytelników, którzy nie słyszeli o socjonice, powyższe nazwy elementów informacyjnych wyglądają bardzo tajemniczo. W pierwszym momencie elementy te mogą nas nawet nieco zdezorientować i możemy się poczuć przytłoczeni ich bardzo naukowymi nazwami.

Jednakże powyższe osiem elementów w socjonice są bardzo przydatne do analizowania naszego metabolizmu informacyjnego. Mówiąc w przenośni te osiem elementów informacyjnych, podobnie jak osiem nut w muzyce służą do komponowania rozważań o trawieniu informacji.

Poza tym proszę zwrócić uwagę, że powyższe elementy są podobne do typów psychologicznych, które wyróżnił Jung w swojej teorii. Tzn. porównanie elementów informacyjnych w socjonice z typami psychologicznym Junga wygląda następująco:

A zatem w powyższej tabeli możemy zobaczyć związek pomiędzy powyższymi dwoma systemami osobowości. I możemy zobaczyć, że pojęcia używane w socjonice zostały utworzone na bazie terminów z torii Junga.

Tzn. konkretnie mówiąc, do utworzenia elementów informacyjnych w socjonice, wykorzystano typy psychologiczne Junga. W pewnym sensie typy psychologiczne Junga są elementami metabolizmu informacyjnego w socjonice.

Myślę, że idea wykorzystania typów psychologicznych Junga do utworzenia elementów informacyjnych jest również bardzo ciekawa i odkrywcza. W zasadzie bowiem każdy typ charakteru w inny sposób trawi (przetwarza) informacje. A zatem każdy typ charakteru w typologii Junga jest innym elementem informacyjnym.

Tu oczywiście nasuwa się pytanie, dlaczego w socjonice zrobiono z typów Junga elementy informacyjne? Albo innymi słowy, dlaczego typy Junga w socjonice odgrywają jedynie rolę elementów informacyjnych.

Jest tak dlatego, że socjonika (podobnie jak enneagram) odkrywa to, że typy charakterów nie są tak statyczne, jak u Junga. Poszczególne typy charakterów są bowiem bardzo dynamiczne.

Tzn. chodzi o to, że nasz typ charakteru nie znajduje się w jednym miejscu, ponieważ kiedy zmieniają się nasze stany psychiczne, zmienia się również nasze zachowanie. W mandali charakterów jest to przedstawione w ten sposób, że kiedy zmieniają się nasze stany psychiczne, przemieszczamy się w inne miejsce na mandali charakterów. (Tę ideę o przemieszczaniu się typu charakteru w czasie zmian stanów psychicznych zaczerpnąłem z Enneagramu).

W socjonice zaś jest to przedstawione w ten sposób, że kiedy zmieniają się nasze stany psychiczne, zmienia się sposób przetwarzania informacji. Czyli kiedy zmieniają się nasze stany psychiczne, zmieniają się elementy informacyjne, które przetwarzamy. A zatem, innymi słowy, od tego w jakim stanie psychicznym jesteśmy zależy to, jakie elementy informacyjne przetrawiamy.

Myślę, że tu powinienem zaznaczyć, że w socjonice nie używa się terminu stany psychiczne. Zamiast tego mówi się o różnych sposobach przetwarzania elementów informacyjnych. I przy tych różnych sposobach przetwarzania informacji poszczególne elementy informacyjne mogą pełnić różne funkcje.

Na nasze potrzeby umówmy się jednak, że w socjonice, zależnie od naszych stanów psychicznych trawimy różne elementy informacyjne.

W socjonice elementy informacyjne są dzielone na różne kategorie i grupy. I jeden z tych podziałów, jest wg mnie bardzo przydatny do rozważań, jakie prowadzę w tym rozdziale. Jest to podział na:
— elementy obiektowe
— i elementy relacyjne.

Czym te elementy się różnią?

Nie będę teraz używał opisów tych elementów, jakich używa się w socjonice, gdyż są dosyć zawiłe. Zamiast tego powiem krótko, że wg mnie:

• Element obiektowy jest obiektem czy przedmiotem.
  Tzn. element obiektowy, możemy odnieść do pojęcia „przedmiot”, jakiego używał Jung.
  Kiedy bowiem myślimy przedmiotowo, skupiamy się na obiektach czy przedmiotach. Czyli mamy wtedy obiekty zainteresowań.
• Element relacyjny jest relacją pomiędzy dwoma elementami (lub pomiędzy wieloma elementami).
  Tzn. element relacyjny, możemy odnieść do pojęcia „podmiotu”, jakiego używał Jung.
  Kiedy bowiem myślimy podmiotowo, skupiamy się na relacjach. Czyli jesteśmy wtedy zaangażowani w jakieś relacje.

W socjonice również:
— element obiektowy jest określany, jako ekstratyczny,
— a element relacyjny jest określany, jako introtyczny.

W sumie więc myślę, że elementy obiektowe i relacyjne z socjoniki możemy zestawić z analogicznymi pojęciami z teorii Junga tak, jak w poniższej tabeli.

Podsumowując, widzimy, że socjonika daje nam potwierdzenie tego, że:
— „obiekt”, czyli „przedmiot” — możemy skojarzyć z ekstrawersją,
— a „relację” — możemy powiązać z introwersją.

I jak powiedziałem wyżej:
— „przedmiot” wiąże się ze „sprawą”,
— a „relacja” wiąże się z „podmiotem”.

Teraz podsumuję powyższe rozważania na schemacie, żebyśmy się mogli zorientować, jak to wygląda na mandali charakterów.

I jeszcze przypomnę tabelę z definicjami introwersji i ekstrawersji.

Powyższa tabela w sumie już wiele mówi o introwersji i ekstrawersji. Początkowo myślałem, że mógłbym nawet na tym poprzestać, gdyż pojęcia z powyższej tabeli mają umocowanie zarówno w typologii Junga, jak i w socjonice. Z czasem jednak natrafiłem na nową inspirację, która przyszła do mnie w kinie.

„Ryzyko i szansa” oraz „ochrona i promocja”

Zwroty „ryzyko i szansa” oraz „ochrona i promocja” nasunął mi film, który nosi tytuł „The Mountain Between Us” („Pomiędzy nami góry”). Film amerykański, 2017, reżyseria Hany Abu-Assad. Film ten powstał na podstawie powieści „The Mountain Between us” autorstwa Charlesa Martina.

Nie będę tutaj opowiadać historii tego filmu. Chcę zwrócić uwagę na dylemat, jaki ten film mi nasunął. Dylemat, który występuje w wielu sytuacjach życiowych. Dylemat ten też jest kanwą wielu historii zainspirowanych autentycznymi wydarzeniami, które zostały opisane w literaturze i przedstawione w sztuce, filmie, teatrze itp.

Dylemat ten zachodzi właśnie pomiędzy:
— „ochroną i promocją”
— a „ryzykiem i szansą”.

Wyżej wspomniany film opowiada historię mężczyzny i kobiety, którzy przetrwali katastrofę lotniczą. Znaleźli się oni wysoko w górach. Nie mieli pojęcia, gdzie są i jak wybrnąć z tej sytuacji?

Wg mnie główni bohaterowie tego filmu mieli do wyboru dwie postawy (czy mechanizmy działania):
— postawę introwertyczną (czy introwertyczny mechanizm przystosowawczo-obronny)
— i postawę ekstrawertyczną (czy ekstrawertyczny mechanizm przystosowawczo-obronny).

Te dwie postawy wynikały z dwóch opcji, które dawały szanse na ocalenie.

1. Postarać się przetrwać w trudnym terenie, czyli np. urządzić się jakoś w ocalałej pozostałości po kadłubie samolotu i czekać na pomoc. A zatem byłaby to postawa introwertyczna czy introwertyczny mechanizm przystosowawczo-obronny.
2. Ruszyć się z miejsca, samemu wybrać się w pełną niebezpieczeństw podróż, czyli np. znaleźć drogę powrotną, albo poszukać pomocy. A zatem byłaby to postawa ekstrawertyczna czy ekstrawertyczny mechanizm przystosowawczo-obronny.

W filmie tym dylemat pomiędzy postawą introwertyczną a ekstrawertyczną jest o tyle ciekawy, że główni bohaterowie w ciągu trwania filmu, kilka razu zmieniają te postawy zależnie od okoliczności, czyli raz są zmuszeni działać wg mechanizmu introwertycznego, a innym razem wg mechanizmu ekstrawertycznego. Oprócz tego główni bohaterowie, czyli mężczyzna i kobieta mają swoje tendencje do przyjmowania postawy introwertycznej czy ekstrawertycznej.

W sumie wg mnie w filmie tym została pokazana konfrontacja pomiędzy postawą ekstrawertyczną i introwertyczną na różnych płaszczyznach.

Historii podobnych do tej z tego filmu jest oczywiście bardzo wiele. Zapewne wielu z nas przychodzą teraz do głowy jakieś podobne historie. Osobiście przypominają mi się jeszcze takie pozycje, książkowe i filmowe, jak np.:
— „Przypadki Robinsona Kruzoe”, autor Daniel Dafoe;
— „Cast Away: Poza światem”, film amerykański, 2000, reżyseria Robert Zemeckis;
— historia katastrofy lotu Fuerza Aérea Uruguaya 571, do której doszło 13 października 1972 roku;
— „The Way Back” („Niepokonani”) - film, 2010, reżyseria, Peter Weir;
— „So weit die Füße tragen” („Jeniec: Tak daleko jak nogi poniosą”) - film niemiecki, 2001, reżyseria Hardy Martins, film na kanwie książki, autor: Bauer Josef Martin;
— „Lion” („Lion. Droga do domu”), film, 2016, reżyseria Garth Davis; adaptacja autobiograficznej książki „Daleko od domu”, autor: Saroo Brierley;
— itp.

Historie w filmach i książkach są oczywiście bardzo dramatyczne. Ten dramatyzm jest bardzo pomocny w tym, żeby uchwycić dylemat, nad którym się teraz zastanawiam, czyli dylemat pomiędzy postawą introwertyczną i ekstrawertyczną.

W życiu każdego z nas co rusz pojawia się ten dylemat. Co rusz trzeba się decydować, który w tych mechanizmów wybrać, czy w którą w tych postaw się wcielić. Wcielić się po to, aby:
— rozwiązać jakiś problem;
— osiągnąć jakiś zamiar;
— zrealizować jakiś plan;
— wybrnąć z jakiejś sytuacji;
— dotrzeć do celu;
— itp.

Myślę, że ten dylemat pomiędzy mechanizmem czy postawą introwertyczną a ekstrawertyczną we większości sytuacji życiowych można opisać jako wyżej wspomniany dylemat pomiędzy;

• ochroną i promocją (mechanizm czy postawa introwertyczna);
• ryzykiem i szansą (mechanizm czy postawa ekstrawertyczna).

Jak to wygląda w życiu?

Przykładowo w przytoczonej wyżej historii z filmu „Pomiędzy nami góry”, wyżej przytoczyłem dwie opcje, jakie tam wystąpiły, tzn.:

Urządzić się jakoś w ocalałej pozostałości po kadłubie samolotu i czekać na pomoc, (czyli introwertyczny mechanizm działania, który wg mnie wiąże się z „ochroną i promocją”).
Samemu wybrać się w pełną niebezpieczeństw podróż i szukać ratunku, (czyli ekstrawertyczny mechanizm działania, który wg mnie wiąże się z „ryzykiem i szansą”).

W tej sytuacji wg pierwszej introwertycznej opcji warto zatem:

• Zostać na miejscu i się jakoś urządzić we wraku samolotu, czyli trzeba pomyśleć przetrwaniu na miejscu, gdzie ważna będzie ochrona przed zimnem, drapieżnikami i innymi niebezpieczeństwami;
• Warto też dawać jakoś znać, gdzie się jest, żeby ktoś, kto będzie tamtędy przelatywał, mógł nas zobaczyć. Ważne jest tu więc pokazanie się i dawanie znać o sobie, aby zostać zauważonym. Ważna jest zatem promocja. Słowo „promocja” w kontekście wypadku lotniczego na pierwszy rzut oka może się wydawać niezbyt fortunne, gdyż raczej powiedzielibyśmy, że się wtedy nie promujemy, tylko staramy się w jakiś sposób wezwać pomoc; sygnalizować jakoś gdzie jesteśmy; nawiązać w jakiś sposób kontakt itp. Jednak jak nie patrzeć, w gruncie rzeczy staramy się w jakiś desperacki sposób wypromować, żeby uzyskać pomoc. Jest to zatem taka ekstremalna forma promocji. Jeśli jednak chodzi o większość sytuacji w typowym życiu, to słowo „promocja” jest często używane.

Słowo „promocja”, wg mnie też dobrze uzupełnia słowo „ochrona”.

W sumie zatem słowo „promocja” można odbierać zarówno w kontekście symbolicznym, jak i dosłownym, co w mandali charakterów jest wg mnie bardzo przydatne.

Z kolei, jeśli chodzi o drugą ekstrawertyczną opcję, mówiącą, że warto ruszyć w drogę, żeby samemu szukać ocalenia, to warto to zrobić:

• mimo tego, że wiążą się z tym ryzyko związane z takimi zagrożeniami jak:
  — dziką przyrodą;
  — dzikimi zwierzętami;
  — trudnymi warunkami atmosferycznymi;
  — problemami ze zmęczeniem;
  — brakiem odpowiedniego wypoczynku i snu;
  itp.
• i warto to zrobić, ponieważ daje to np. szansę znalezienia:
  — drogi wyjścia z trudnej sytuacji;
  — schronienia;
  — pomocy;
  — czegoś, co może pomóc rozwiązać różne problemy;
  — wskazówki, która może naprowadzić na coś, co jest nam potrzebne;
  — itp.

Myślę, że teraz już mniej więcej wiadomo, jak wygląda dylemat pomiędzy introwersją a ekstrawersją, czyli np. dylemat pomiędzy „ochroną i promocją” a „ryzykiem i szansą”.

W takim razie dodam te zwroty do schematu czterech dodatkowych punktów odniesienia naszej psychiki i do tabeli z definicjami introwersji i ekstrawersji.

Myślę, że teraz mając do dyspozycji powyższe definicje ekstrawersji i introwersji łatwiej będzie naprowadzić się na znaczenie tych pojęć, które miał na myśli ich twórca, czyli Carl Gustav Jung. Tzn. przede wszystkim chodzi o to, że introwersja i ekstrawersja:

1. To nie są cechy charakteru.
2. Są to:
   • mechanizmy przystosowawczo-obronne;
   • mechanizmy psychiczne;
   • postawy ogólne;
   • formy reakcji psychicznych.
3. Są to przeciwstawne ruchy libido (energii psychicznej) tzn.:
   • ekstrawersja — energia psychiczna skierowana ku przedmiotowi,
   • introwersja — energia psychiczna skierowana ku podmiotowi.

Myślę, w powyższych rozważaniach o introwersji i ekstrawersji warto zwrócić uwagę na, że są to mechanizmy przystosowawczo-obronne, postawy ogólne i formy reakcji psychicznych. A szczególnie wg mnie warto zwrócić uwagą na, że tak powiem.

• przedmiotowość ekstrawersji
• i podmiotowość introwersji.

W odniesieniu do introwersji i ekstrawersji często mówi się, że

• ekstrawersja kieruje nas do świata zewnętrznego,
• a introwersja do świata wewnętrznego.

Rzadko zaś mówi się, że introwersja i ekstrawersja to mechanizmy przystosowawczo-obronne (postawy ogólne, formy reakcji psychicznych). A jeszcze rzadziej mówi się, że:

• ekstrawersja — kieruje nas ku przedmiotowi,
• introwersja — kieruje nas ku podmiotowi.

Na koniec spróbuję, krótko podsumować powyższe rozważania na temat introwersji i ekstrawersji:

Ekstrawersja — daje priorytet temu, co dzieje się w świecie zewnętrznym, czyli daje priorytet naszym sprawom i przedmiotom, np.:

• naszym sprawom do załatwienia, rozwiązania, rozpatrzenia itd.
• oraz przedmiotom naszego działania, zainteresowania, potrzeb, dążeń itd.

Żeby załatwić nasze sprawy i zdobyć przedmioty, których potrzebujemy,

• jesteśmy gotowi podjąć ryzyko, jakie się z nimi wiąże,
• aby zyskać szanse i możliwości, które one dają.

Introwersja — daje priorytet temu, co dzieje się w naszym wewnętrznym świecie, czyli daje priorytet nam samym i naszym relacjom, czyli np.:

• naszym osobistym: zainteresowaniom; talentom; umiejętnościom; doświadczeniom; tego, co robimy; pozycji, w której się znajdujemy; itp.
• oraz naszym relacjom: z samym sobą; z innymi ludźmi; z naszym najbliższym otoczeniem;
  (Relacjami mogą tu też być: sposoby podejścia do zadań i wyzwań; metody wykonania czegoś; receptury przygotowania czegoś: itd.).

Żeby zabezpieczyć i wypromować nas samych i nasze relacje, jesteśmy gotowi.

• ochraniać i promować nas samych (np. nasze potrzeby, pozycję, talenty, doświadczenie, wiedzę, prawa itp),
• żeby zyskać dobre relacje i być zauważonym i docenionym.

Bibliografia: