14. Główne żywioły i funkcje psychologiczne.

Jak mówiłem wcześniej, mandala charakterów jest złożeniem trzech systemów osobowości. Są to:

• system starożytny,
• „Typy psychologiczne” Carla Gustava Junga,
• i Enneagramu.

Jak na razie w tym opisie konstrukcji mandali charakterów mówiłem o systemie starożytnym. Osobiście system starożytny bardzo mnie urzekł i mam do niego wielki szacunek. Wg mnie między innymi fascynujące w tym systemie są:

• Sposób w jaki, jest zbudowany.
  W systemie starożytnym niezwykła jest jego prostota. Prostota ta jednak jest bardzo niezwykła, ponieważ, kryje się za nią wielka wiedza, która była gromadzona przez bardzo długi czas.
  Budowę, systemu starożytnego stosunkowo łatwo zapamiętać. Szczególnie łatwo jest zapamiętać, gdzie znajdują się poszczególne główne żywioły, czyli Powietrze, Ziemia, Ogień i Woda. Wg mnie system starożytny to niezwykły symbol, schemat, czy mapa naszej psychiki.
  Osobiście uznałem więc, że system starożytny najlepiej nadaje się na to, żeby być fundamentem mandali charakterów. I tak też zrobiłem. Na fundamencie systemu starożytnego umieściłem odpowiednio dwa kolejne systemy osobowości, czyli „typy psychologiczne” Junga i enneagram.
• Symbolika.
  System starożytny jest bardzo symboliczny i wg mnie jest to jego ogromna wartość. Dlatego też symbolikę tę wykorzystuję bardzo szeroko w mandali. Np. nazwy typów charakterów utworzyłem na podstawie głównych żywiołów i właściwości tych żywiołów.
  Co prawda dla starożytnych nie była to tylko wiedza symboliczna, ale również bardzo praktyczna wiedza stosowana w codziennym życiu. Jednak ten fakt stosowania tej wiedzy w życiu przez prawdopodobnie kilka tysięcy lat tylko wzmacnia, jej obecne symboliczne znaczenie. Jest tak między innymi dlatego, że dzięki bardzo długiemu czasowi ich stosowania symbole te zapewne zakorzeniły się głęboko w naszej kulturze, sztuce i w naszej psychice.

Poniżej przypominam schemat systemu starożytnego.

Przypominam też typy charakterów, które utworzyłem na bazie systemu starożytnego. Tzn. na podstawie głównych żywiołów i właściwości tych żywiołów.

Jak możemy zobaczyć na powyższych rysunkach, system starożytny jest podzielony na cztery części. Są to obszary, które zajmują główne żywioły. Te cztery żywioły są głównymi punktami odniesienia w mandali charakterów.

W mandali postanowiłem krótko opisać te cztery punkty odniesienia, żeby je sobie jakoś przybliżyć, czy je w jakiś sposób zdefiniować. Utworzyłem więc zestawy pojęć i zwrotów, które ułatwiłyby mi analizowanie własnego charakteru oraz charakterów innych osób.

Mam nadzieję, że te zestawy pojęć i zwrotów również będą przydatne dla innych.

Na powyższym schemacie możemy zobaczyć cztery ramki. W ramkach tych będę umieszczał kolejne pojęcia i zwroty, które mają bliżej określić cztery główne punkty odniesienia w mandali charakterów.

Na początek w ramkach tych umieściłem niektóre pojęcia ze systemu starożytnego. Tzn. wybrałem wg mnie najbardziej charakterystyczne i symboliczne pojęcia, czyli główne żywioły i pory roku.

Jak możemy zobaczyć główne żywioły i odpowiadające im pory roku to:

• POWIETRZE, lato,
• ZIEMIA, jesień,
• OGIEŃ, lato,
• WODA, zima.

Prawdopodobnie na pierwszy rzut oka to, że postanowiłem wykorzystać pory roku, może wydawać zaskakujące i zagadkowe. Sam również byłem tym zaskoczony, że pory roku okazały się przydatne w mandali charakterów. Stało się tak przede wszystkim dlatego, że pory roku powiązałem z głównymi funkcjami psychologicznymi z teorii „typów psychologicznych” Junga. Więcej będę o tym mówił w dalszej części tego rozdziału.

A teraz skoro wspomniałem „funkcje psychologiczne” Junga, przedstawię pokrótce, czym one są?

Funkcje psychologiczne to mówiąc prosto, sposoby funkcjonowania, czyli sposoby działania albo jakieś formy aktywności.

Jung zwrócił uwagę na to, że nasze formy aktywności psychicznej, (czyli funkcje psychologiczne) są ciągle takie same. Tzn. nasze formy aktywności są takie same niezmienne niezależnie od:

• zmieniających się warunków,
• zmieniających się okoliczności,
• zmieniającego się otoczenia,
• zmieniających się sytuacji,
• itd.

A zatem niezależnie od zmieniających się warunków, nasz sposób funkcjonowania jest w zasadzie taki sam. W zmieniających się sytuacjach ciągle używamy tych samych funkcji psychologicznych.

Jung na podstawie swojej wieloletniej praktyki i analiz wyróżnił cztery najbardziej podstawowe sposoby funkcjonowania naszej psychiki. W swoich pracach określał je jako – podstawowe funkcje psychologiczne.

Te cztery podstawowe funkcje psychologiczne to:

• intuicja,
• doznanie,
• myślenie,
• i czucie.

Wg Junga funkcje te są podstawowe, gdyż:
— są od siebie całkowicie różne,
— i nie dają się ze sobą w żaden sposób powiązać.

A jak ich nie można powiązać, to nie można ich już bardziej zredukować, czyli sprawić, żeby było mniej funkcji niż cztery powyższe.

Powyższą zasadę można również odnieść do głównych żywiołów ze systemu starożytnego. Tzn.: cztery główne żywioły:
— są od siebie całkowicie różne,
— i nie można ich w żaden sposób ze sobą powiązać.

A jak nie można głównych żywiołów ze sobą powiązać, to nie można ich już bardziej zredukować, czyli sprawić, żeby było mniej głównych żywiołów niż cztery. Np. nie możemy powiązać ze sobą Ognia i Ziemi i zrobić z nich jeden żywioł i sprawić, że będą trzy żywioły, a nie cztery.

Powyżej możemy więc zobaczyć, że zarówno główne żywioły, jak i podstawowe funkcje psychologiczne, są niepodzielnymi podstawowymi elementami.

Dalej zarówno system starożytny, jak i „typy psychologicznie” Junga, opisują charaktery człowieka.

W takim razie skoro mamy takie wspólne cechy jak powyżej w obu systemach osobowości, to możemy je ze sobą skojarzyć.

Na powyższym schemacie w czterech ramkach, czyli czterech punktach odniesienia, rozmieściłem podstawowe funkcje psychologiczne. Możemy teraz zobaczyć, że funkcje te znalazły się w towarzystwie następujących symbolicznych pojęć, jakie wyróżniłem ze systemu starożytnego:

• INTUICJA – POWIETRZE, wiosna,
• DOZNANIE – ZIEMIA, jesień,
• MYŚLENIE – OGIEŃ, lato,
• CZUCIE – WODA, zima.

Dlaczego właśnie tak rozmieściłem podstawowe funkcje psychologiczne?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, zapewne najpierw trzeba powiedzieć, co oznaczają podstawowe funkcje psychologiczne?

Jung w swoich pracach podawał wiele definicji funkcji psychologicznych. Mnie osobiście podobają się chyba najkrótsze i najprostsze definicje z tych, które podał Jung.

Możemy o tym przeczytać w poniższym cytacie.

Wg Junga zatem definicje podstawowych funkcji psychologicznych są następujące:

• Doznanie – stwierdza, że – coś jest.
• Myślenie – mówi nam – co to coś oznacza.
• Czucie – powiada nam – ile coś jest warte.
• Intuicja – przypuszcza i przeczuwa – pochodzenie i cel.

Definicje te umieszczę jeszcze na schemacie systemu starożytnego.

Myślę, że teraz warto jeszcze wspomnieć, skąd w systemie starożytnym wzięły się pory roku. Aby to wyjaśnić, posłużę się cytatem w Wikipedii.

Podsumowując, w symbolicznym sensie, pory roku i wiek człowieka można skojarzyć w następujący sposób:

Porównanie pór roku z fazami rozwoju człowieka, ogólnie mówi nam o tym, że mamy do czynienia z pewnymi procesami, okresami, czy cyklami. Procesy te dotyczą czterech etapów, które są od siebie różne, następują po sobie, i wzajemnie są od siebie zależne.

Niezależnie jednak czy mamy do czynienia z procesem, cyklem, czy okresem, to musimy w tym czasie jakoś funkcjonować. Symbolicznie odzwierciedlają to właśnie pory roku, czy etapy rozwoju człowieka. Nasz sposób funkcjonowania bowiem jest różny w różnych etapach naszego życia. Nasz sposób funkcjonowania jest też różny w różnych porach roku, czy może raczej dostosowujemy nasz sposób funkcjonowania do pór roku.

Jeśli chodzi o procesy, które zachodzą w świecie naszej psychiki, to w tym świecie sposób naszego funkcjonowania dostosowujemy do okoliczności. Okoliczności, jakie wydarzają się w naszym wewnętrznym i zewnętrznym świecie.

Dla naszej psychiki okoliczności zewnętrzne i wewnętrzne w zasadzie są podobne. Zarówno wtedy, kiedy mamy do czynienia z naszym wewnętrznym światem, jak i wtedy kiedy mamy do czynienia ze światem, który nas otacza, musimy sobie jakoś radzić. Musimy jakoś w rzeczywistości zewnętrznej czy wewnętrznej funkcjonować.

Procesy psychiczne oczywiście różnią się od pór roku czy okresów życia człowieka. Np. w tym, że nie przebiegają cyklicznie, czyli nie zawsze jedne następują po drugich i trwają przez określony czas.

W naszej psychice jedne procesy mogą występować często, a inne rzadko. Jedne procesy mogą dominować nad drugimi. Jedne mogą grać pierwszoplanowe role, a inne drugoplanowe role.

Mówiąc w przenośni, w naszej psychice możemy funkcjonować np. tak, jakby przez większość czasu była jesień, a tylko czasami była wiosna, lato czy zima. Albo przez większość naszego życia możemy zachowywać się podobnie jak młody człowiek i nie zwracać większej uwagi na te części naszej osobowości, które zachowują się podobnie do dziecka, dorosłego czy starca.

I w zasadzie tak jest w naszej psychice. Często bowiem jednemu sposobowi funkcjonowania dajemy pierwszeństwo, czy rolę przewodnią. A zatem używając terminu Junga, jedna z naszych podstawowych funkcji psychologicznych jest częściej przez nas używana niż pozostałe trzy podstawowe funkcje. I w sumie nic dziwnego, jakiemuś sposobowi funkcjonowania musimy dać pierwszeństwo, żeby móc jakoś funkcjonować. Np. musimy zdecydować, w jaki sposób coś zrobimy, bo przeważnie nie możemy czegoś robić jednocześnie na dwa, trzy czy cztery sposoby.

W naszej psychice zatem przewodnią rolę dajemy jednej z czterech podstawowych funkcji psychologicznych. Pozostałe funkcje odgrywają drugoplanowe role.

Odnośnie do powyższych krótkich definicji podstawowych funkcji psychologicznych wg Junga to postanowiłem je jeszcze skrócić. Zrobiłem tak po wielu własnych przemyśleniach na ten temat. Przemyślenia te dotyczyły między innymi pór roku. I moje definicje funkcji psychologicznych powiązałem ze symbolicznym znaczeniem pór roku.

A zatem w porównaniu z definicjami Junga moje wyglądają następująco.

W jaki sposób powstały moje definicje opisuje w aktualizacjach 1.16, 1.17, 1.18, i 1.19.

Teraz może spróbuję te definicje jakoś podsumować.

W moich rozważaniach między innymi używałem przykładu drzewa jabłoni. Drzewo to:
— podczas każdej pory roku wygląda inaczej,
— podczas każdej pory roku drzewo to, może wywoływać w nas różne uczucia i skojarzenia,
— i podczas każdej pory roku drzewo to, wymaga od nas innego podejścia.

Wiosna

W czasie wiosny możemy nawet nie wiedzieć, że mamy do czynienia z drzewem jabłoni.

Wyobraźmy sobie więc sytuację, że wiosną stoimy przed jakimś drzewem w momencie, kiedy są na nim pąki i kwiaty. Wówczas możemy zobaczyć to, że na drzewie są pąki i kwiaty, które najprawdopodobniej staną się owocami.

Jeśli nie wiemy, jakie to jest drzewo, wywczas możemy – przypuszczać i przeczuwać:

• Od jakiego drzewa pochodzą pąki i kwiaty, które widzimy?
• I jakie owoce powstaną z pąków i kwiatów, które widzimy, czyli do jakiego celu one zmierzają?

W tej sytuacji nasza intuicja, czyli nasze przypuszczanie i przewidywanie, musi odkryć pochodzenie i cel kwiatów czy pąków z danego drzewa.

W poprzednim zdaniu zatem pojawił się zwrot z definicji Junga dotyczące intuicji, czyli „pochodzenie i cel”. I ten zwrot ja skojarzyłem z wiosną. W sumie mamy więc krótką definicję intuicji. Tzn.:

wiosna – pochodzenie i cel

Do tej definicji wprowadziłem jeszcze jedną zmianę. Tzn. zamiast słowa „pochodzenie” postanowiłem użyć słowa „źródło”.

Dlaczego?

Tworząc mandalę charakterów, postanowiłem używać w niej takie pojęcia i zwroty, które są symboliczne i wieloznaczne. Dzięki temu jest większe pole do różnych skojarzeń i analogii, które pomagają odkrywać tajemnice poszczególnych typów charakterów.

Słowo „źródło” jest bardziej szerokie znaczeniowo i jest bardziej symboliczne niż słowo „pochodzenie”. Dlatego myślę, że „źródło” lepiej się będzie nadawać do mandali. W takim razie zmodyfikowałem powyższą definicję wiosny. I definicja, którą wykorzystuję w mandali, wygląda następująco:

wiosna – źródło i cel

Lato

Latem rośliny bujnie się rozwijają. Szybciej lub wolniej zależnie od miejsca, warunków, pogody, rodzaju gleby itd. Między innymi drzewo jabłoni, na której jabłka stopniowo dojrzewają i nabierają coraz większej objętości.

Kiedy latem staniemy przed drzewem jabłoni, możemy użyć definicji Junga dotyczącej lata i zapytać – co to coś oznacza? Albo innymi słowy – co to jest, jakie to ma znaczenie, jaką to odgrywa rolę, jaką pełni funkcję itp.?

Możemy odpowiedzieć na te pytania, ponieważ widać rozwijające się jabłka, czyli owoce jabłoni, po których jest nam łatwiej to drzewo rozpoznać. Możemy więc powiedzieć, jakie to drzewo ma znaczenie, jaką odgrywa rolę, i jakie pełni funkcje? Tzn. rodzi jabłka, daje cień, daje schronienie i pożywienie ptakom i owadom, produkuje tlen itd.

Kiedy jesteśmy ogrodnikami czy rolnikami, to najbardziej będą nas interesowały owoce. Będziemy chcieli, żeby owoce dojrzewały w możliwie najlepszy sposób. Wówczas są nam potrzebne dwie rzeczy:

1. Wiedza (teoria) na temat uprawy drzew owocowych.
2. Praktyka (trening, doświadczenie), żeby np. korzystać z naszych doświadczeń przy uprawie z poprzednich lat.

Latem więc w dużej mierze trzeba myśleć i dbać o rozwój naszej hodowli. Wcześniej wiosną i później jesienią zaś trzeba się skupiać na wykonaniu odpowiednich prac, które trzeba zrobić we właściwy sposób i w odpowiednim czasie.

Latem zatem jest czas na dbanie i myślenie o tym, czy wiosną wszystko zrobiliśmy możliwie najlepiej oraz myślenie i zajmowanie się przygotowaniami do jesiennych prac przy zbiorze owoców.

W sumie więc latem podczas tego, co robimy, jest nam potrzebne dużo myślenia. Myślenia, do którego głównie wykorzystujemy wyżej wspomniane dwa czynniki, czyli:

• wiedzę (teorię), oraz
• praktykę (trening, doświadczenie).

Jung w swoich rozważaniach na temat myślenia określał te dwa czynniki jako – czynna i bierna aktywność umysłowa. W skrócie ich znaczenia są następujące:

1. Czynna aktywność umysłowa, (czyli akt woli).
   Zadaniem tej aktywności umysłowej jest znalezienie odpowiedniej wiedzy czy teorii, która zapewni nam logiczne i racjonale poznanie czegoś.
2. Bierna aktywność umysłowa, (czyli zdarzenie).
   Zadaniem tej aktywności umysłowej jest oparcie się na odpowiedniej praktyce i nastawieniu, żeby móc dokonać racjonalnego wyboru spośród wielu możliwości.

Spróbuję powyższe definicje ująć jeszcze krócej.

Myślenie – odkrywa znaczenie i dzieli się na:

1. Poznanie, czyli – wiedza (teoria) – czynna aktywność umysłowa (akt woli).
2. Wybór, czyli – praktyka (trening, doświadczenie) – bierna aktywność umysłowa (zdarzenie).

A zatem do określenia czynnej i biernej aktywności umysłowej wybrałem dwa słowa: poznanie i wybór. Te dwa słowa mi się podobają, ponieważ mają one bardzo szeroki filozoficzny wymiar. Zarówno „poznanie”, jak i „wybór”, są filozoficznymi zagadnieniami, którymi filozofowie zajmują się od wielu stuleci. Jest to więc wielkie pole do rozważań, które może nam się przydać do poznawania typów charakterów, które znajdują się na mandali w rejonie, gdzie jest myślenie.

Wracając do lata, to latem możemy mieć do czynienia np. z wyżej wspomnianym z drzewem jabłoni. I żeby się tym drzewem dobrze zaopiekować, potrzebne jest nam możliwie jak największe „poznanie” tego drzewa.

Oprócz tego, podczas hodowli tego drzewa, musimy też dokonywać odpowiednich „wyborów”, jak się tym drzewem opiekować? Tzn. np.:
— jak dbać o to drzewo zależnie od zmieniającej się pogody (np. podczas suchego czy mokrego lata),
— co robić wtedy, kiedy to drzewo jest chore,
— itd.

Podsumowując, latem potrzebne są poznanie i wybór. I w sumie daje nam to krótką definicję.

lato – poznanie i wybór

Jesień

Jesień może oznaczać m.in.:

• Dorosłą czy dojrzałą część naszego życia. (Jeśli odniesiemy się do tego, że Galen i inni filozofowie, symbolicznie porównywali jesień do okresu naszego życia, którym jest dorosłość).
• Czas zbierania owoców. (Jeśli odniesiemy się do moich powyższych rozważań o drzewie jabłoni).

Jesień zatem jest to czas zbieranie owoców.

Kiedy jesteśmy dorośli, tworzymy różne owoce naszych działań.

Jesień dla drzewa jabłoni to jest czas dojścia do ważnego momentu, czyli do wydania swoich owoców. Dla drzewa jabłoni jest to więc zakończenie jakiegoś okresu, etapu, czy cyklu. Jesienią więc jabłoń tworzy dojrzałe owoce swoich działań. Działań, które odbywały się poprzez wiosnę i lato.

Jesienią zatem, kiedy stoimy przed drzewem jabłoni, to widzimy, że jabłoń ta jest obwieszona jabłkami.

I co wówczas możemy stwierdzić?

Np. nie mamy tego problemu, jaki mieliśmy wiosną. Tzn. że kiedy wtedy staliśmy przed drzewem jabłoni, mogliśmy nawet nie wiedzieć, co to jest za drzewo, i jakie wyda owoce?

Jesienią zaś w ogóle nie musimy myśleć i udowadniać tego, że to jest jabłoń. Widzimy owoce i po owocach łatwo możemy stwierdzić, że mamy do czynienia z jabłonią.

W tym momencie można przywołać definicję Junga dotyczącej funkcji psychologicznej, jaką jest – doznanie.

• Doznanie – stwierdza, że – coś jest.

Jesienią więc widząc drzewo jabłoni obwieszoną jabłkami, możemy łatwo stwierdzić, że „coś jest”. Tzn., że drzewo, przed którym stoimy to „jest jabłoń”. Czy innymi słowy, można powiedzieć, że oto widzimy, że oto „jest” czy „istnieje” jabłoń. Z kolei widząc dojrzałe owoce jabłoni, możemy też stwierdzić, jaki jest sens istnienia jabłoni.

Po owocach możemy poznać dane drzewo i możemy poznać sens jego istnienia.

I tu pojawił nam się zwrot „sens istnienia”. Ten zwrot mi się podoba, ponieważ na ten zwrot składają się dwa bardzo głębokie pojęcia, czyli „istnienie” i „sens”.

W przypadku drzewa jabłoni podsumuję to tak:

• Drzewo – to jest istnienie.
• A owoce tego drzewa – to jest jego sens.

W sumie myślę więc, że powyższe rozważania możemy podsumować, za pomocą krótkiej definicji:

W sumie, na podstawie powyższych rozważań utworzyłem krótką definicję podstawowej funkcji psychicznej, jaką jest – doznanie.

jesień – istnienie i sens

Zima

Zima to przeważnie najtrudniejszy okres do przetrwania. Do tego okresu trzeba się też wcześniej dobrze przygotować. Co prawda w obecnych czasach, dzięki postępowi technologicznemu, zimę jest nam łatwiej przetrwać niż kiedyś. Mamy np. lepsze sposoby budowy i ogrzewania naszych domów oraz lepsze sposoby magazynowania żywności (w tym np. jabłek, o których wspominałem powyżej).

Jednak także obecnie podczas zimy musimy przynajmniej odpowiednio się ubierać, żeby uniknąć przeziębienia, grupy i innych chorób, jakie mogą się nam przydarzyć w tym czasie.

Ogólnie, myślę, że można powiedzieć, że do przetrwania zimy potrzebne jest to, co jest wartościowe.

I tu przypomnę definicję Junga odnośnie do podstawowej funkcji psychologicznej, jaką jest – czucie.

Czucie – powiada nam – ile coś jest warte.

Pojawiło się nam więc tutaj słowo „wartość”.

I można zapytać, w jaki sposób nadajemy czemuś wartość?

Jeśli przywołamy drzewo jabłoni, to będzie ona wystarczająco wartościowa, jeśli będzie w stanie przetrwać zimę. Z kolei jabłka są dla nas wartościowe, jeśli je w odpowiedni sposób przechowujemy i utrzymujemy ich zdatność do spożycia przez wiele miesięcy. Żeby więc przechować jabłka, musimy mieć odpowiednie czy wartościowe magazyny. Tzn. magazyny, w których będą panować odpowiednie warunki, czyli np. odpowiednia temperatura i wilgotność, odpowiednie pojemniki na owoce itd.

Kluczem zatem do przechowywania owoców w zimie jest zapewnienie im odpowiednich warunków.

Odpowiednie warunki więc pomagają w tym, żeby np. jabłka przed długi czas były dla nas wartościowe.

Jak widzimy więc, słowo „warunki” wiąże się ze słowem „wartość”.

Oprócz tego ze słowem „warunki” w naszym życiu też często wiąże się słowo „argumenty”. Np. za przechowywaniem jabłek w magazynie dla owoców, przemawiają takie argumenty jak:

• przystosowanie tego magazynu do przechowywania jabłek (np. odpowiednia temperatura, wilgotność, sposób składowania owoców itd),
• odpowiednio przeszkoleni ludzie, którzy pracują w magazynie,
• doświadczenie i wiedza ludzi, którzy nadzorują przechowywanie jabłek,
• ciągła praca nad ulepszaniem metod przechowywania jabłek,
• itd.

Obok słowa „wartość” pojawiło się nam więc słowo „argument”.

Słowo „wartość” zaczerpnąłem z definicji Junga dotyczącej podstawowej funkcji psychologicznej – czucie.

Ja w swoich rozważaniach postanowiłem słowo „wartość” powiązać ze słowem „argument”. Z kolei „wartość” i „argument” wg mnie można powiązać z symbolicznym znaczeniem pory roku – zima.

I w sumie powstała, krótka definicja podstawowej funkcji psychologicznej, jaką jest – czucie.

zima – wartość i argument

Podsumowując, definicja ta mówi nam, że do przetrwania zimy jest potrzebne to, co jest wartościowe i za czym stoją odpowiednie argumenty.

Powyżej zatem pokazałem, że podstawowe funkcje psychologiczne Junga można powiązać ze symbolicznym znaczeniem pór roku, jakie występuje w systemie starożytnym.

Przypomnę więc tabelkę, która zamieściłem wcześniej, i która podsumowuje powyższe rozważania.

Moje definicje zostały więc zainspirowane:

• symbolicznym znaczeniem pór roku, jakiego używali m.in. starożytni filozofowie.
• i definicjami Junga dotyczącymi podstawowych funkcji psychologicznych.

Definicje te umieszczę jeszcze na schemacie, który wykorzystałem wcześniej w tym rozdziale. Schemacie, który odnosi się do czterech głównych punktów odniesienia w naszej psychice.

Bibliografia: