Aktualizacja 1.26 – Spostrzeganie i osądzanie – czym tak właściwie one są?

W poprzedniej aktualizacji 1.25 zajmowałem się mechanizmami przystosowawczo-obronnymi, jakimi są introwersja i ekstrawersja. Dla tych mechanizmów utworzyłem tam nowe skondensowane definicje. Potem definicje te umieściłem na mandali charakterów.

Pomyślałem sobie, że warto byłoby również utworzyć krótkie definicje dla dwóch pozostałych mechanizmów, czyli dla „spostrzegania” i „osądzania”. „Spostrzeganie” znajduje się w dolnym lewym rogu mandali charakterów, „osądzanie” zaś znajdziemy w górnym prawym rogu mandali.

Patrząc na mandalę charakterów, możemy zauważyć, że spostrzegane i osądzanie są parą przeciwieństw. Tę parę przeciwieństw umieściłem na mandali podczas jej tworzenia. Tzn. podczas łączenia systemu starożytnego, enneagramu i „typów psychologicznych” Junga. Pisałem o tym w rozdziale - „Osądzanie i znajdowanie (spostrzeganie)”.

Jeśli chodzi o termin „spostrzeganie”, to nie od razu używałem tego terminu. Wcześniej używałem terminu – „znajdowanie”. Wg mnie „znajdowanie” pasuje również, do zachowania typów, które znajdują się w tym miejscu mandali charakterów. Zresztą „spostrzeganie” też do tych typów pasuje. Tzn. do typów Sucha Ziemia i Suchy Ogień. Typy te ciągle czegoś szukają i coś ciekawego znajdują.

Później odkryłem, że para przeciwieństw osądzanie – spostrzeganie została już dawno odkryta.

Para przeciwieństw osądzanie – spostrzeganie (a właściwie – postrzeganie, czyli ang. perceiving) znajduje się w systemie Myers-Briggs. System najbardziej jest znany dzięki skrótowi – MBTI, czyli Myers–Briggs Type Indicator. System ten postał na bazie typów psychologicznych C. G. Junga. System Myers-Briggs został opracowany przez Katharine Cook Briggs i jej córkę Isabel Briggs Myers. Pierwsza publikacja na temat tego systemu została wydana w latach czterdziestych XX wieku.

Para przeciwieństw osądzanie i postrzeganie są uzupełnieniem pary przeciwieństw introwersja i ekstrawersja. Introwersję i ekstrawersję Jung wyróżnił w swoich „typach psychologicznych”.

Przypomnę, że Jung wyróżniał:

• cztery funkcje podstawowe (czy typy funkcjonalne):
  - myślenie i czucie, oraz
  - intuicja i doznanie
• dwa mechanizmy przystosowawczo-obronne (czy postawy ogólne, lub formy reakcji psychicznych):
  - introwersja i ekstrawersja.

W systemie Myers-Briggs do pary ekstrawersja i introwersja została właśnie dodana para postrzeganie i osądzanie.

Jednak inaczej niż u Junga, system Myers-Briggs nie wyróżnia:
- funkcji podstawowych (czy typów funkcjonalnych),
- i mechanizmów przystosowawczo-obronnych (czy postaw ogólnych lub form reakcji psychicznych).

Zamiast tego w system Myers-Briggs mówi ogólnie o ośmiu preferencjach (czy czterech dychotomiach, czyli czterech opozycyjnych parach preferencji), tzn.:

1. Pierwsza dychotomia, (czyli para opozycyjnych preferencji).
   Dotyczy pary preferencji ekstrawersja – introwersja (Extraversion – Introversion).
   Dychotomia ta mówi o tym, skąd czerpiemy energię, czy z introwersji, czy z ekstrawersji?
   Introwersja czerpie energię ze świata wewnętrznego.
   Ekstrawersja czerpie energię ze świata zewnętrznego.


2. Dychotomia druga, (czyli para opozycyjnych preferencji).
   Dotyczy pary preferencji doznanie – intuicja (Sensing – Intuition).
   Dychotomia ta mówi o tym, jakie jest źródło informacji?
   Doznanie czerpie informacje z faktów i szczegółów.
   Intuicja czerpie informacje dzięki analizowaniu i dostrzeganiu wzorów, schematów itp.


3. Dychotomia trzecia, (czyli para opozycyjnych preferencji).
   Dotyczy pary preferencji postrzeganie – osądzanie (Perceiving – Judging).
   Dychotomia ta mówi o tym, w jaki sposób jest zorganizowane życie, czy jaki jest styl życia?
   Osądzanie jest stylem życia, który jest systematyczny, planowy, metodyczny itp.
   Spostrzeganie jest stylem życia, który jest elastyczny, spontaniczny, okazjonalny itp.


4. Dychotomia czwarta, (czyli para opozycyjnych preferencji).
   Dotyczy pary preferencji myślenie – czucie (Thinking – Feeling).
   Dychotomia ta mówi o tym, w jaki sposób są podejmowane decyzje?
   Podczas myślenia decyzje są podejmowane na bazie logicznego i obiektywnego rozważania.
   Podczas czucia decyzje są podejmowane na bazie osobistych wartości.

Opis powyższych dychotomii i preferencji jest oczywiście bardzo skrótowy. Proszę więc go traktować jedynie jako wstęp do opisu dychotomii i preferencji w typologii Myers-Briggs.

W systemie Myers-Briggs zatem jungowskie funkcje podstawowe i postawy ogólne zostały zastąpione preferencjami.

Jeśli chodzi o mandalę charakterów, to powstała ona na bazie systemu starożytnego, enneagramu i typów psychologicznych Junga. System Myers-Briggs jest zaś bardzo ciekawym uzupełnieniem mandali. Dzięki Myers-Briggs powstaje nowy obszar do różnych rozważań i skojarzeń, które mogą być pomocne przy analizowaniu poszczególnych typów charakterów. Na temat systemu Myers-Briggs napisano wiele książek i artykułów. Jest to zatem cenne źródło wiedzy na temat osobowości.

Na mandali charakterów typologia Myers-Briggs przedstawia się następująco.

Możemy teraz zobaczyć, jak rozmieszczone są poszczególne preferencje oraz gdzie znajdują się poszczególne typy Myers-Briggs.

Wróćmy zatem do utworzenia skróconych definicji osądzania i spostrzegania. Zrobię to podobnie jak poprzedniej aktualizacji, gdzie tworzyłem skrócone definicji introwersji i ekstrawersji.

Moje propozycje skróconych definicji osądzania i spostrzeganie wyglądają następująco:

(proces, akt – planowanie i organizacja –
– OSĄDZANIE)

(akcja, ruch – znajdowanie i zagospodarowanie –
– SPOSTRZEGANIE)

Dlaczego tak?

Wyjaśniam po kolei.

Proces (odnośnie do osądzania)

Słowo „proces” w dosyć oczywisty sposób odnosi się do osądzania. Jednak jednocześnie „proces” odnosi się do czegoś, co, jest rozciągnięte w czasie, do czegoś, co dotyczy rozwoju, jakichś czynności, które przebiegają wg jakiegoś schematu.

Myślę, że warto się tu wesprzeć słownikowymi znaczeniami słowa „proces”, ponieważ poszczególne znaczenia tego słowa, mówią o tym, o co chodzi w tym miejscu mandali.

Myślę, że uzupełnieniem powyższych definicji będą wyrazy bliskoznaczne do słowa „proces”. Można tu wyróżnić kilka grup znaczeniowych:

Akt (odnośnie do osądzania)

Słowo „akt” umieściłem obok słowa „proces” po to, żeby te dwa słowa się nawzajem uzupełniały. Samo słowo „proces” podkreśla jakiś mechanizm działania, który jest konsekwentny, metodyczny, cykliczny itp. Myślę, że jest to istotne, jeśli przypomnimy sobie, że w mandali charakterów ekstrawersja, introwersja, spostrzeganie i osądzanie to:
– mechanizmy przystosowawczo-obronne czy postawy ogólne,
- które nie są cechami charakteru.

Co prawda można się do tych mechanizmów przyzwyczaić i z nich często korzystać. Jednak wtedy nie będą to cechy, tylko coś, do czego się przyzwyczailiśmy. Są to więc przyzwyczajenia, zwyczaje, nawyki, sposób bycia, obyczaj itp.

Jak to się mówi – przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka. Myślę, że jest sporo racji w tym powiedzeniu.

W takim razie, co jest pierwszą naturą człowieka?

Jeśli skojarzymy powyższe powiedzenie z podziałem Junga na funkcje i mechanizmy, to w pewnym sensie można powiedzieć, że:

• „pierwszą naturą” człowieka są funkcje podstawowe, czyli:
  - myślenie,
  - czucie,
  - intuicja
  - i doznanie;
• „drugą naturą” człowieka zaś są mechanizmy przystosowawczo-obronne (czy postawy ogólne lub formy reakcji), do których należą:
  - ekstrawersja (z typologii Junga),
  - introwersja (z typologii Junga),
  - spostrzeganie (z typologii Myers-Briggs),
  - i osądzanie (z typologii Myers-Briggs).

Jak wyżej wspomniałem, w mandali charakterów:
- „Spostrzeganie i osądzanie” są zaczerpnięte z systemu Myers-Briggs, który bazuje na typologii Junga.
- Bezpośrednio od Junga zaś zaczerpnięte są „introwersja i ekstrawersja.

Wróćmy zatem do osądzania, które jest jednym z czterech mechanizmów przystosowawczo-obronnych (czy postaw ogólnych, czy form reakcji).

Jeśli spojrzymy na osądzanie w ten sposób, że to nie jest cecha osobowości, a jest to mechanizm przystosowawczo-obronny. To sprawa nie jest już taka prosta. Osądzanie wówczas jest bardziej kompleksowym procesem. Procesem, który przebiega w określonym czasie i określonej przestrzeni. Procesem, który:

• ma albo jakiś określony cel, albo jest celem samym w sobie;
• ma być zarówno efektywny, jak i efektowny;
• ma wywołać zarówno możliwe skutki i konsekwencje, jak i przynieść jakieś oczekiwane rezultaty;
• itp.

Co tu mam właściwie na myśli?

Chodzi mi o uchwycenie jakichś ogólnych mechanizmów (postaw, schematów itp.), czy esencji tego, czym jest „osądzanie”?

Myślę, że jeśli do słowa „proces” dodam słowo „akt”, będzie bardziej wiadomo co „osądzanie” może oznaczać? Tzn. będzie nam łatwiej uchwycić, czym kierują się typy charakterów z tego miejsca mandali charakterów, czyli Wilgotne Powietrze i Mokra Woda.

Przyjrzyjmy się zatem słowu „akt”.

Myślę, że dobrym uzupełnieniem do powyższych definicji będą też wyrazy bliskoznaczne do słowa „akt”.

Słowa „akt” i „proces” w sumie mają zatem wiele znaczeń i można ich używać w wielu kontekstach. Celowo używam tutaj aż tak bardzo wieloznacznych słów, żeby pokazać, jak szerokie jest pojęcie, jakim jest „osądzanie”.

Powyżej powiedziałem, że „osądzanie” jest procesem, który ma albo jakiś określony cel, albo jest celem samym w sobie, czy też jest zarówno efektywny, jak i efektowny. Jeśli rozwinąć tą myśl, posiłkując się słowem „akt”, to myślę, że można powiedzieć, że:
- osądzanie jest to „proces” prowadzący do utworzenia jakiegoś „aktu”, albo
- osądzanie jest to „akt” tworzenia, który jest „procesem”.

Być może jest to trochę zawiłe. Zatem wydaje mi się, że prosto można powiedzieć, że – jeśli coś robimy (tworzymy), to możemy zostać za to osądzeni. Osądzenie przez innych albo przez samego siebie, albo przez siebie i przez innych. Równolegle bowiem z procesem robienia czegoś, biegnie proces czy akt osądzania. Trudno bowiem nie oceniać czy osądzać tego, co się robi. Np. zastanawiamy się, czy coś, co robimy:
- jest wystarczająco dobre, poprawne...;
- jest zgodne z normami, prawami, zasadami...;
- czy będzie wystarczająco wytrzymałe trwałe...;
- czy będzie ładne, efektowne, robiące wrażenie…;
- czy będzie zaakceptowane przez innych, dobrze przez nich przyjęte…;
- czy będzie docenione, lubiane, budzące sympatię...;
- czy będzie miało dobre oceny, recenzje, stopnie…;
- itp.

Podsumowując powyższe, okazuje się, że słowo „osądzanie” jest naprawdę bardzo szerokim pojęciem, (czy też mechanizmem, postawą i reakcją) dotyczącą tego, co robimy.

Akcja (odnośnie do spostrzegania)

Słowo „akcja” dotyczy spostrzegania. Spostrzeganie zaś znajduje się po drugiej stronie mandali charakterów względem osądzania.

Chciałbym tu też zwrócić uwagę, że na mandali charakterów:
- przy „osądzaniu” znajduje się – „czas i przestrzeń”,
- przy „spostrzeganiu” zaś znajduje się „tu i teraz”.

Słowo „akcja” jest zatem przeciwieństwem wyżej opisywanych słów „proces” i „akt”. Słowa „proces” i „akt” wiążą się z czasem i przestrzenią. Słowo „akcja” zaś wiąże się z „tu i teraz”, czy jest skupione bardziej na chwili obecnej, czy na jakimś krótkim przedziale czasowym. „Akcja” zatem może dotyczyć jakiejś akcji, która trwa bardzo krótko, jak np. kilka sekund. Jednak słowo „akcja” może też dotyczyć jakiegoś zadania, które trwa długo. Np. przez kilka miesięcy, a nawet lat. Często ze słowem „akcja” kojarzy się kręcenie filmu, gdzie słowa „akcja” używa się, jako hasła oznaczającego początek kręcenia jakiejś sceny. Ogólnie jednak akcja, jaką jest kręcenie zdjęć do filmu, może trwać długimi miesiącami.

Innymi typami akcji mogą być przykładowo:
- akcje wojskowe;
- akcje ratownicze;
- akcje medyczne;
- akcje humanitarne;
- akcje inżynieryjne (np. przekopywanie tuneli, stawianie mostu);
- akcje wymagające pracy czy przetrwania w trudnych warunkach;
- itp.

Dalej akcją mogą być wycieczki turystyczne, imprezy, zgromadzenia, koncerty, wystawy, przedstawienia, targi, akcje promocyjne, wyprzedaże itp.

Różnego rodzaju akcje zatem mogą dotyczyć bardzo wielu obszarów naszego życia np.: biznesu, sztuki, religii, inżynierii, nauki, medycyny itd.

Jest zatem wiele akcji wymagających się na skupianiu się na „tu i teraz”. Niezależnie od tego:
- czy to „tu i teraz” trwa kilka sekund czy godzin,
- czy to „tu i teraz” trwa ileś tam dni, miesięcy, czy nawet lat.

„Tu i teraz” jest więc swego rodzaju postawą, czy mechanizmem przystosowawczo-obronnym – jak to wynika z przemyśleń Junga. „Tu i teraz” jest też związane ze „spostrzeganiem”, jak to możemy zobaczyć na mandali charakterów.

Słowo „akcja” więc wydaje się dobrym kandydatem do tego, żeby lepiej określić to, co kryje się za pojęciem „spostrzeganie”.

Oprócz tego myślę, że warto jeszcze spojrzeć na definicje słowa „akcja”, które mogą nam pomóc jeszcze bardziej wgłębić się w „spostrzeganie” i w „tu i teraz”.

Myślę, że również są tu ciekawe wyrazy bliskoznaczne do słowa „akcja”.

Myślę więc, że słowo „akcja” daje dobry wgląd na to, czym kierują się typy charakterów z tej części mandali charakterów?

Ruch (odnośnie do spostrzegania)

Słowo „ruch” umieściłem obok słowa „akcja”, aby słowa te nawzajem się uzupełniały. Mamy zatem do czynienia z jakimś „ruchem”, który dotyczy jakiejś „akcji”.

W sumie zatem słowa „akcja” i „ruch” mają naprowadzać nas na to, czym wyróżnia się „spostrzeganie”. Spostrzeganie”, czyli jeden z mechanizmów przystosowawczo-obronnych (czy postaw ogólnych, czy reakcji psychicznych).

Samo słowo „ruch” jest jeszcze bardziej wieloznaczne niż wyżej omawiane słowo „akcja”. Myślę więc, że razem te słowa mogą naprowadzać na wiele skojarzeń, które wiążą się z tym obszarem mandali charakterów, i pośrednio naprowadzają na to, czym kierują się typy, które się tu znajdują. Typami tymi są Suchy Ogień i Sucha Ziemia.

W takim razie analogicznie jak zrobiłem to odnośnie do wyżej przedstawionych pojęć, teraz przedstawię definicje i wyrazy bliskoznaczne do słowa „ruch”.

„Planowanie i organizacja” oraz „znajdowanie i zagospodarowanie” (odnośnie do osądzania oraz spostrzegania)

Zwroty:
- „planowanie i organizacja”
- oraz „znajdowanie i zagospodarowanie”,
postanowiłem utworzyć i umieścić na mandali charakterów po to, żeby uzupełniały zwroty, które wprowadziłem w poprzedniej aktualizacji 1.25. Tzn. były to zwroty:
- „ochrona i promocja”, które określają mechanizm introwertyczny,
- oraz „zagrożenia i szanse”, które określają mechanizm ekstrawertyczny.

Jak wspomniałem przed chwilą, w tej aktualizacji zajmuję się z kolei następującymi mechanizmami przystosowawczo-obronnymi: - osądzanie – którego dotyczy zwrot – „planowanie i organizacja” - spostrzeganie – którego dotyczy zwrot – „znajdowanie i zagospodarowanie”.

Dlaczego zwroty te wg mnie pasują do tych postaw, jakimi są spostrzeganie i osądzanie?

1. Po pierwsze wg mnie postawy te pasują do typów charakterów, które znajdują się w tych częściach mandali charakterów. Tzn.:
   • „Planowanie i organizacja” – pasuje do typów, które są w rejonie osądzania. Tzn. typów:
     - Wilgotne Powietrze
     - i Mokra Woda.
     Typy te mają dużą skłonność do planowania i organizowania. Brak planowania i organizacji jest też dla nich znaczącym powodem do irytacji i niezadowolenia z siebie lub z innych.
   • „Znajdowanie i zagospodarowanie” – pasują do typów znajdujących się w obszarze spostrzegania. Tzn. typów:
     - Suchy Ogień
     - i Sucha Ziemia.
     Typy te mają dużą skłonność do znajdowania i zagospodarowywania. Brak możliwości znajdowania i zagospodarowywania jest też dla nich znaczącym powodem do rozżalenia, pretensji i niezadowolenia względem siebie i innych.


2. Po drugie osądzanie i spostrzeganie stanowią logiczną całość z dwoma pozostałymi mechanizmami przystosowawczo-obronnymi, czyli z ekstrawersją i introwersją.
   Myślę, że łatwiej będzie uchwycić tą logiczną całość dzięki schematowi, który znajduje się poniżej.

Powyżej znajdują się cztery prostokąty ze zwrotami, które dotyczą mechanizmów przystosowawczo-obronnych, czyli ekstrawersji, introwersji, spostrzegania i osądzania. Prostokąty te są przechylone i położone tak, żeby były zgodne z mandalą charakterów. Tzn. ekstrawersja, introwersja, spostrzeganie i osądzanie są rozmieszczone w tych samych miejscach, jak na schemacie mandali.

Z kolei strzałki oznaczają to, że można przemieszczać się od jednego prostokąta do drugiego. Tzn. poszczególne mechanizmy przystosowawczo-obronne są ze sobą powiązane.

Powiązania pomiędzy poszczególnymi mechanizmami przystosowawczo-obronnymi są bardzo ciekawe, bo są jednocześnie:
- ze sobą powiązane,
- bardzo się między sobą różnią,
- i są sobie przeciwstawne (tzn. mamy dwie pary przeciwieństw).

W poprzedniej aktualizacji użyłem przykładu sytuacji, kiedy trzeba przetrwać w bardzo trudnych warunkach. Np. po katastrofie samolotu na jakimś odludziu. Wówczas mamy do wyboru dwie opcje:

1. Urządzić się jakoś w ocalałej pozostałości po kadłubie samolotu i czekać na pomoc, (czyli mechanizm introwertyczny, który wiąże się z „ochroną i promocją”).
2. Samemu wybrać się w pełną niebezpieczeństw podróż i szukać ratunku, (czyli mechanizm ekstrawertyczny, który wiąże się z „ryzykiem i szansą”).

Jednak jak możemy zobaczyć na powyższym schemacie, pomiędzy mechanizmem ekstrawertycznym a introwertycznym są jeszcze dwa kolejne mechanizmy, czyli spostrzeganie i osądzanie, tzn.

1. Pomiędzy ekstrawersją i introwersją znajduje się mechanizm, którym jest spostrzeganie.
   Wówczas jeśli przemieszczamy się od postawy introwertycznej do ekstrawertycznej (lub odwrotnie), możemy liczyć na to, że po drodze coś „znajdziemy i zagospodarujemy”. I dzięki temu możemy odkryć sposób na przetrwanie.
2. Pomiędzy ekstrawersją i introwersją znajduje się również mechanizm, którym jest osądzanie.
   Wówczas jeśli przemieszczamy się od postawy ekstrawertycznej do introwertycznej (lub odwrotnie), możemy coś odpowiednio „zaplanować i zorganizować”, żeby osiągnąć cel.

Oprócz tego, w analogiczny sposób jak pomiędzy introwersją i ekstrawersją, możemy przemieszczać się pomiędzy:
- osądzaniem, (czyli m.in. „planowaniem i organizacją”),
- i spostrzeganiem, (czyli m.in. „znajdowaniem i zagospodarowaniem”).

Przemieszczanie to jest tak właściwie dylematem. Przypomnę, że dylematem był również wybór pomiędzy introwertycznym i ekstrawertycznym mechanizmem, który opisywałem w poprzedniej aktualizacji 1.25.

Dylemat pomiędzy osądzaniem a spostrzeganiem polega na wyborze pomiędzy dwoma postawami dotyczącymi podejścia do problemów, zadań, wyzwań, spraw…, czy w ogóle do życia.
- Z jednej strony możemy przyjąć postawę osądzającą, opierającą się m.in. na planowaniu i organizowaniu.
- A z drugiej strony możemy przyjąć postawę spostrzegającą, opierającą się na znajdowaniu i zagospodarowaniu.

Oba te style (czy metody) działania są skuteczne i w życiu często jesteśmy zmuszeni do stosowania jednej lub drugiej metody zależnie od okoliczności, w jakich się znajdujemy.

Myślę, że dylemat ten najczęściej pojawia się w różnych problemach, przy których zadajemy sobie dwa pytania:
- Jakie mamy doświadczenie z czymś związane?
- I jak możemy coś załatwić?

Słowo „załatwianie” w języku polskim jest bardzo wieloznaczne. Szczególnie dla starszych pokoleń, które żyły jeszcze w czasach komunizmu, i potem w trudnych czasach transformacji z komunizmu do demokracji.

„Załatwianie” zatem jest bardzo szerokim pojęciem i dotyczy wszelkiego rodzaju spraw i problemów. I to zarówno wtedy kiedy chcemy załatwić coś dobrego czy czegoś złego. Np.:
- czy chcemy komuś pomóc, czy kogoś wykorzystać;
- czy chcemy komuś coś dać, czy kogoś oszukać, okraść, „zrobić w konia” itp;
- czy chcemy coś załatwić dla siebie, czy dla kogoś innego;
- czy chcemy zrobić coś dobrego, czy złego;
- czy chcemy działać na korzyść środowiska, czy go na jego niekorzyść;
- czy chcemy coś budować, czy coś niszczyć;
- czy chcemy dzielić, czy łączyć;
- czy chcemy umacniać, czy osłabiać;
- itp.

Kiedy pojawia się jakiś problem, sprawa, zadanie itp. właściwie zawsze pojawia się to pytanie – jak ja mam to załatwić? Jak coś załatwić, żeby otrzymać pożądane rezultaty?

I tu mamy dwie główne metody, czyli posługiwanie się albo spostrzeganiem albo osądzaniem.

Osądzanie cechuje się m.in. planowaniem i organizacją, czyli żeby coś załatwić, staramy się wszystko dokładnie przemyśleć i jak najlepiej zorganizować.

Przy spostrzeganiu z kolei nie planujemy i nie organizujemy zbyt wiele. Albo nawet nic nie planujemy i organizujemy. Zamiast tego robimy jakieś wstępne założenie, do czego dążymy? Tzn. zamiast tego:

• czekamy na okazję, którą będzie można wykorzystać;
• staramy się wypatrzyć jakiś szczegół, różnicę, okazję itp., które pomogą nam załatwić sprawę w najlepszy możliwy dla nas sposób. Staramy się więc spostrzec coś, co może:
  - dać nam pomyślne rozwiązanie sprawy,
  - dać przewagę nad innymi,
  - znaleźć najlepszy sposób na zrobienie czegoś,
  - znaleźć jakieś wyjątkowe okazje i korzyści,
  - itp.

Przy takim podejściu (jakim jest spostrzeganie):
- czekamy zatem cierpliwie do końca,
- nie spieszymy się,
- zostawiamy wszystkie opcje otwarte,
- nie zamykamy spraw do końca,
- w każdej chwili jesteśmy gotowi na zmianę planu, jeśli pojawi się lepsza opcja,
- itp.

A wszystko to robimy po to, żeby wykorzystać jakąś okazję, jak się tylko ona pojawi.

Zatem mechanizmy przystosowawczo-obronne, jakimi są spostrzeganie i osądzanie, są takimi sposobami załatwiania spraw i problemów, które symbolicznie można porównać do polowania.

W przypadku mechanizmu, jakim jest spostrzeganie, najpierw trzeba znaleźć dobre miejsce, gdzie będzie można się zaczaić i upolować jakąś zdobycz. Potem należy wyczekać na odpowiedni moment i zależnie od tego, na co polujemy:
- albo należy oddać celny strzał;
- albo skutecznie przeprowadzić pościg za zdobyczą;
- albo przeprowadzić atak na zdobycz;
- albo wykorzystać jeszcze inne metody, skutecznego upolowania zdobyczy.

Z kolei mechanizm, jakim jest osądzanie, również ma swoje sposoby polowania. Sposoby te będą jednak oparte na planowaniu i organizowaniu. Takie planowanie i organizowanie mam pomóc rozwiązać np. następujące problemy:
- jak należy wpędzać zdobycz w jakąś pułapkę;
- gdzie i jak zastawić pułapkę na zdobycz;
- trzeba przewidzieć, gdzie najlepiej ustawić pułapki;
- trzeba przygotować odpowiednią pułapkę, aby była skuteczna;
- itd.

Myślę, że mechanizm, jakim jest osądzanie, można określić zasadą – „pomyśl, zaplanuj, wykonaj”. Zasada ta wykorzystuje przyszłość i przeszłość. Tzn. należy czerpać z doświadczenia, jakie nabyło się w przeszłości, aby łatwiej można było przewidzieć to, co wydarzy się w przyszłości.

Z kolei mechanizm, jakim jest spostrzegająca, jest bardziej skupiony na chwili obecnej, na „tu i teraz”. Trzeba się tutaj bardzo skupić na tym, co się dzieje „tu i teraz”. Skupić się na „tu i teraz” po to:
- żeby nic ważnego i istotnego nie umknęło naszej uwadze;
- żeby nie stracić okazji, która potem nie wiadomo, kiedy się zdarzy;
- żeby nie stracić szansy, która się pojawia;
- itp.

Można by tu zapytać, kiedy zatem należy korzystać z mechanizmu spostrzegającego, a kiedy z mechanizmu osądzającego?

Myślę, że ogólnie można powiedzieć, że spostrzeganie jest dobre w sytuacjach, w których bardzo trudno coś przewidzieć. Kiedy zaś można coś przewidzieć, zaplanować i zorganizować, warto skorzystać z osądzania.

Myślę też, że najkrócej spostrzeganie i osądządzanie można podsumować w ten sposób, że:
- spostrzeganie wymaga – analizy,
- a osądzanie wymaga – syntezy.

Przy spostrzeganiu potrzebujemy być gotowi do robienia analiz, kiedy tylko zmienia się sytuacja albo otoczenie.

Przy osądzaniu zaś potrzebujemy jakoś wszystko ogarnąć, obmyślić. Potrzebujemy dokonać odpowiedniej syntezy wielu czynników, jakie występują w określonym czasie i otoczeniu. Potrzebujemy odpowiedniej syntezy, żeby wszystko odpowiednio zaplanować i zorganizować.

Osądzanie i spostrzeganie to, krótko mówiąc, metody rozwiązywania problemów, czy załatwiania spraw. I jak to w życiu bywa, raz przydarza się sytuacja, kiedy bardziej przydatne będzie osądzanie, a innym razem bardziej skuteczne będzie spostrzeganie. Bywają też sytuacje, kiedy warto korzystać ze spostrzegania i osądzania jednocześnie.

Oprócz tego każdy z typów charakterów ma większe lub mniejsze skłonności do korzystania z mechanizmu osądzającego, lub z mechanizmu spostrzegającego. Typami, które świadomie najchętniej wykorzystują mechanizm, jakim jest spostrzeganie, są:
- Suchy Ogień
- i Sucha Ziemia.

Z kolei z mechanizm, jakim jest osądzanie, świadomie najchętniej wykorzystują:
- Wilgotne Powietrze
- i Mokra Woda.

W tej aktualizacji (1.26) utworzyłem zatem definicje dla mechanizmów przystosowawczo-obronnych (czy postaw ogólnych, czy form reakcji psychicznych), którymi są:
- osądzanie
- i spostrzeganie.

Definicje te wyglądają następująco:

(proces, akt – planowanie i organizacja –
– OSĄDZANIE)

(akcja, ruch – znajdowanie i zagospodarowanie –
– SPOSTRZEGANIE)

W poprzedniej aktualizacji (1.25) zajmowałem się definicjami pozostałych dwóch mechanizmów, jakimi są:
- ekstrawersji
- i introwersji.

Mam nadzieję, że dzięki tym skondensowanym definicjom umieszczonym na mandali charakterów, łatwiej będzie zrozumieć, czym są mechanizmy przystosowawczo-obronne i jakie relacje pomiędzy nimi występują?

W sumie zatem po tych aktualizacjach ogólny schemat mandali charakterów będzie wyglądać następująco.

Na powyższym schemacie na ramkach otaczających mandalę charakterów nad mechanizmami przystosowawczo-obronnymi, czyli nad:
- ekstrawersją,
- introwersją,
- spostrzeganiem
- i osądzaniem)
można znaleźć definicje tych mechanizmów.

Bibliografia