Historia tworzenia

2.2. – Typy psychologiczne Junga

Jednym z ciekawszych graficznych przedstawień teorii Junga jest np. poniższy schemat, o nazwie „Compass of the Psyche”, czyli kompas psychiki.

Na powyższym schemacie możemy zobaczyć cztery funkcje psychiczne, które wyróżnił Jung.

Funkcje psychiczne to mówiąc prosto, sposoby funkcjonowania, czyli sposoby działania. Sposoby działania, jakimi kierujemy się w życiu.

Jung w swoich pracach podawał wiele definicji funkcji psychicznych. Mnie się podobają definicje wykorzystane na powyższym schemacie. Są to chyba najkrótsze i najprostsze definicje z tych, które podał Jung. Oto one:

• S (ang. sensing) – doznanie, (mówi nam – że coś jest?)
• T (ang. thinking) – myślenie, (mówi nam – co to jest?)
• F (ang. feeling) – czucie, (mówi nam – czy to nam odpowiada, czy nie?)
• N (ang. intuition) – intuicja, (mówi nam – skąd się to bierze i dokąd zmierza?).

Intuicja jest oznaczona literą „N”. Wydawać się to może nielogiczne, gdyż pozostałe trzy grupy oznaczone są pierwszymi literami od nazw (T – thinking, S – sensing, F – feeling). Intuicja bierze swoje oznaczenie od drugiej litery (czyli N – iNtuition), gdyż litera „I” została wykorzystana do oznaczenia – introwersji. Oprócz tego używa się jeszcze litery „E” do oznaczenia – ekstrawersji. O ekstrawersji i introwersji będę pisał za chwilę.

Sam Jung nie używał tych oznaczeń. Zostały one wprowadzone dzięki amerykańskim kontynuatorkom prac nad typami psychologicznymi Junga. Są nimi Katharine Cook Briggs i jej córka Isabel Briggs Myers.

U każdego z nas jeden sposób działania, (czyli jedna funkcja psychiczna), przeważa nad pozostałymi. Jeśli więc ktoś z nas woli kierować się intuicją, wówczas pozostałymi trzema funkcjami (doznaniem, myśleniem i czuciem) kieruje się w mniejszym stopniu. W pewnym sensie można powiedzieć, że jedna funkcja jest kierownicza. A pozostałe trze funkcje, są niejako podwładnymi funkcji kierowniczej.

Oprócz funkcji psychicznych Jung wyróżnił też dwie postawy ogólne. Są to ekstrawersja i introwersja. Myślę, że postawy ogólne najprościej można zdefiniować tak:

Ekstrawersja to, kierowanie swojej energii psychicznej do tzw. świata zewnętrznego. Innymi słowy, kiedy do czegoś dążymy (czy chcemy coś zrobić), to staramy się do tego wykorzystać świat zewnętrzny.

Introwersja zaś to, kierowanie swojej energii psychicznej do tzw. świata wewnętrznego. Innymi słowy, kiedy do czegoś dążymy (czy chcemy coś zrobić), to staramy się do tego wykorzystać świat wewnętrzny.

Krótko mówiąc:

Postawy ogólne wyróżnione przez Junga to:
Ekstrawersja – świat zewnętrzny.
Introwersja – świat wewnętrzny.

No dobrze a co to właściwie znaczy?

Ekstrawersja i introwersja to wg Junga – postawy ogólne. I teraz mamy spory problem, ponieważ zwrot „postawa ogólna”, jest bardzo szeroki. Tak szeroki, że mi samemu zajęło kilka lat dojście do momentu, kiedy zacząłem rozumieć, o co tutaj właściwie chodzi? Tzn. było tak, że na początku myślałem, że rozumiem ten temat. A po kilku latach dotarło do mnie, że dopiero zaczynam go odkrywać.

W tym momencie więc nie będę się starał wyjaśnić, czym dokładnie są postawy ogólne i wyżej wspomniane funkcje psychiczne. Drogi czytelniku, proszę się na razie skupić tylko na tym, że ekstrawersja dotyczy świata zewnętrznego, a introwersja świata wewnętrznego.

W takim razie drogi czytelniku proszę, nie przejmuj się, kiedy czegoś jeszcze nie rozumiesz do końca. Myślę, że opis mojej drogi w odkrywaniu tajemnic osobowości, będzie dla Ciebie sporym ułatwieniem w zrozumieniu tych tajemnic.

Wracając do postaw ogólnych, to:

1. Każdy z nas ma w sobie zarówno postawę ekstrawertyczną, jak i introwertyczną.
2. Postawy ekstrawertyczne i introwertyczne występują w trzech możliwych odmianach:
   • przewaga ekstrawersji nad introwersją – wówczas naszą postawą ogólną jest ekstrawersja;
   • przewaga introwersji nad ekstrawersją – wówczas naszą postawą ogólną jest introwersja.
   • równowaga pomiędzy ekstrawersją i introwersją albo podobny poziom jednej i drugiej postawy ogólnej (tzw. ambiwersja).

W każdym w powyższych przypadków istotne jest również to, że zasoby ekstrawersji i introwersji nie utrzymują się na stałym poziomie. Zależnie od sytuacji, w jakiej się znajdujemy zasoby te niejako „wyczerpują się” lub „ładują”. Także przykładowo osoba, która ma przewagę ekstrawersji może wypalić swoje ekstrawertyczne zasoby (np. w pracy), i potem przez jakiś czas może mieć w swoim zachowaniu przewagę introwersji (np. po powrocie z pracy do domu).

Przykładowe wyjaśnienie zależności pomiędzy ekstrawersją a introwersją możemy zobaczyć np. na stronach:
https://steve.myers.co/extravert-and-introvert-conflict/
https://www.youtube.com/watch?v=YRgqLA37-0U

Na tych stronach Steve Myers, używa między innymi porównania do akumulatorów, czyli mówiąc w przenośni, mamy ekstrawertyczne i introwertyczne akumulatory, które zależnie od sytuacji ładują się lub rozładowują.

Osoby ekstrawertyczne to jakby osoby, u których akumulatory z ekstrawertyzmem są większe i są bardziej wydajne. Akumulatory te więc mają więcej energii i są częściej wykorzystywane.

Analogiczne jest też u osób introwertycznych, u których ich introwertyczne akumulatory są większe, są częściej wykorzystywane i mają więcej energii.

Może być więc np. taka sytuacja, że osoba ekstrawertyczna będzie miała rozładowany swój ekstrawertyczny akumulator i wówczas będzie energię czerpać z akumulatora introwertycznego. W międzyczasie jego ekstrawertyczny akumulator będzie się ładował i kiedy będzie naładowany, osoba ekstrawertyczna z powrotem się do niego podłączy.

Analogicznie również będzie w przypadku osób introwertycznych.

Powyższa analogia z wyczerpywaniem i ładowaniem dotyczy też osób, których ekstrawertyczne i introwertyczne akumulatory się równe lub prawie równe, czyli w przypadku ambiwertyków.

Jak wspomniałem wyżej, ekstrawersja i introwersja są to w sumie bardzo kompleksowe pojęcia i wykraczają poza powyższe definicje i zależności. Można je więc potraktować jako wstęp do tego tematu.

Teraz zaś kontynuujmy tworzenie naszej mandali charakterów.

Powyższy schemat o nazwie „Compass of the Psyche” daje nam już dobre wyobrażenie, co i gdzie może się znajdować, jeśli chcemy odnieść teorię Junga do systemu starożytnego. Jednak oprócz tego udało mi się jeszcze natrafić na dwa inne schematy.

Pierwszym z nich jest artystyczne dzieło Junga, które wyrzeźbił on na swoje 75 urodziny. Jest to swego rodzaju mandala wykonana w kamieniu. Jung chciał w ten sposób w symboliczny sposób przedstawić swoją wiedzę i przemyślenia.

Poniżej znajduje się ilustracja z książki Junga „Wspomnienia, sny, myśli” (wydawnictwo WROTA, 1999), na której możemy zobaczyć Junga podczas pracy i samo dzieło Junga.

Oprócz powyższej strony z książki Junga zamieszczam jeszcze ilustrację z okładki książki „The Stone Speaks”, autorstwa Maud Oakes (1987 by Chiron Publications). Na tej ilustracji możemy zobaczyć mandalę Junga w zbliżeniu.

Spore podobieństwo do mandali Junga ma współczesny schemat stworzony przez Steve-a Myers-a, twórcy systemu o nazwie MTR-i™ (Managament Team Roles Indicator), który jest rozwinięciem innego systemu bazującego na teoriach Junga o nazwie – MBTI® (Myers-Briggs Type Indicator ®). Poniżej zamieszczam schemat tego systemu.

Na tym schemacie znajdują się oznaczenia literowe ośmiu typów systemu MTR-i™, które oznaczają:

• Se, czyli doznanie ekstrawertyczne, (Sculptor – rzeźbiarz),
• Si, czyli doznanie introwertyczne, (Curator – kurator),
• Te, czyli myślenie ekstrawertyczne, (Conductor – przewodnik),
• Ti, czyli myślenie introwertyczne, (Scientist – naukowiec),
• Fe, czyli czucie ekstrawertyczne, (Coach – trener),
• Fi, czyli czucie introwertyczne, (Crusader – bojownik),
• Ne, czyli intuicja ekstrawertyczna, (Explorer – odkrywca),
• Ni, czyli intuicja introwertyczna, (Innovator – innowator).

Na powyższym schemacie MTR-i™, znajduje się jeszcze 16 czteroliterowych oznaczeń, takich jak: ENTJ, INTP, ISTP itd. Oznaczenia te biorą się z systemu MBTI® (Myers-Briggs Type Indicator ®). Jak już wyżej wspomniałem, system MBTI® jest obecnie jednym z najpopularniejszych na świecie sposobów określania osobowości.

Schematyczny sposób przedstawienia tego systemu najczęściej wygląda podobnie jak na rysunku poniżej.

Powyższy schemat MBTI® mimo tego, że jest popularny i bardzo zaawansowany, jak na nasze potrzeby jest mało czytelny i mało intuicyjny, dlatego nie będziemy z niego korzystać w takiej formie jak powyższa. O MBTI® będzie mowa jeszcze w następnych rozdziałach, gdzie zostanie on przedstawiony w innej bardziej przystępnej formie.

Teraz zaś wykorzystamy do naszych rozważań bazujący na MBTI® system MTR-i™ oraz mandalę Junga.

Opierając się na powyższych schematach i wzorując się głównie na mandali Junga, możemy przedstawić typy psychologiczne wg Junga tak jak na poniższym schemacie.

Jung wyróżnił osiem typów. Są to:

1. Ekstrawertyczny typ intuicyjny.
2. Introwertyczny typ intuicyjny.
3. Ekstrawertyczny typ myślowy.
4. Introwertyczny typ myślowy.
5. Ekstrawertyczny typ czuciowy.
6. Introwertyczny typ czuciowy.
7. Ekstrawertyczny typ doznaniowy.
8. Introwertyczny typ doznaniowy.

Na powyższym rysunku typy rozmieszczone na dwóch szerokich okręgach, zewnętrznym i wewnętrznym. Zewnętrzny okrąg zawiera typy ekstrawertyczne, wewnętrzny okrąg zaś typy introwertyczne. Taki układ ma wyrażać to, że typy ekstrawertyczne bardziej są skierowane na „zewnątrz”, typy introwertyczne zaś do „wewnątrz”.

Powyższy schemat typów psychologicznych Junga został przeze mnie z kolei przerobiony tak, żeby dopasować go do systemu starożytnego.

Na powyższym rysunku inaczej też niż na schematach „Compass of the Psyche”, i MTR-i™ umieściłem doznanie i intuicję. Zamieniłem je miejscami. Intuicja zamiast na dole jest na górze, a doznanie na dole zamiast na górze.

Inaczej też jest rozmieszone położenie typów ekstrawertycznych i introwertycznych.

Do tego, gdzie powinny znajdować się poszczególne typy ekstrawertyczne i introwertyczne, doszedłem na podstawie enneagramu, teorii Arystotelesa oraz swoich własnych obserwacji zachowania poszczególnych typów charakteru w różnych życiowych sytuacjach.

Do rozmieszczenia poszczególnych typów ekstrawertycznych i introwertycznych będę jeszcze wracał w dalszej części tej pracy.

Teraz przejdźmy do kolejnej teorii tworzącej naszą mandalę charakterów, którą jest enneagram.